سپنتا،  جاده یکطرفه دپلماسی را دوطرفه ساخت!

بصیر بیگزاد.

13.09.07

وزیر خارجه افغانستان، درنشست کشورهای غیر متعهد در تهران، مانند یک دپلمات کار کشته  ظاهر شد. او در اولین روز نشست کشورهای عضو، به عنوان معاون اجلاس برگزیده شد. انتخاب داکتر سپنتا به عنوان معاون اجلاس غیر متعهدها درتهران پایتخت ایران امتیاز بزرکی برای افغانها محسوب میشود.هرچند مطبوعات ایران هیچ گاهی این خبر را انعکاس ندادند اما سخنرانی و مزاکرات او با مقامات کشورها و خصوص مقامات دولت ایران ، تاثیر فروانی  بر روحیه  ای افغانهای مهاجر بر جای گذاشت.

آقای سپنتا در ملاقات با همتایی ایرانی خود(منوچهرمتکی)، بر خلاف دفعات گذشته، از حقوق مهاجرین افغان به خوبی دفاع کرد و باز گشت داوطلبانه اتباع کشورش را از ایران حق مسلم آنها دانست . او همچنان از مقامات ایران خواست در رفتارخود  با مهاجرین تجدید نظر نمایند.او گفت، روابط بر اساس منافع  دو کشور تفسیر میشود بنا براین رفتار کشور ایران با مهاجرین افغان می تواند تاثیر فراوانی در این راستا داشته باشد. او همچنان اضافه کرد، افغانهای مهاجر و همینگونه دولت افغانستان توقع زیادی از مقامات دولت ایران دارند .آنگونه که کشور ایران در باز سازی افغانستان ،همکاریی خوب و قابل قدری  نموده است، در برخورد با پناهجویان افغان نیز روحیه همکاری داشته از فشار مهاجرین برای اخراج اجباری از ایران نیز، این روحیه را حفظ نمایند.

سخنرانی در جلسه عمومی

اودر سخنرانی خود در اجلاس که تحت عنوان" تنوع فرهنگها و حقوق بشر" در تهران بر گزار شده بود، نیز از موقف کشورش مبنی بر حفظ ارزشهای  دینی توام با حفظ اصول وپایه های دموکراسی، قوی دفاع کرده گفت، کشورش اعلامیه جهانی حقوق بشر را  امضاء کرده وبا مطالعه دقیق از اصول و مبانی این اعلامیه، به آن پای بند است.

آقای اسپنتا، پایبندی کشورها را به اصول دموکراسی همخوان با ارزشهای دینی و فرهنگی هر کشور، تنها راهی گفتگوهای فرهنگها دانسته گفت، احترام به ارزشهای فرهنگی کشورها، میتواند مناسبات کشورها را بهبود بخشیده و روابط ملتها را نیز در تبعییت دولتها وملتها از این اصل دانست.

وزیر خارجه افغانستان این بار برخلاف دفعات گذشته، با چمدانی پور با منوچهر متکی وزیر خارجه ایران ، سرمیز مزاکره نشست. او از همتای ایرانیش  خواست که دربرخورد با افغانهای تحصیل یافته، اصول وروابط دپلماتیک بین دولتها وکشورها را مد نظر گرفته و در قسمت اخراج اجباری آنها، به توافقات بدست آمده میان دوکشور ایران،افغانستان و کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان ، احترام بگذارند. بر اساس توافقات سه جانبه ای  که در نشست سال جاری در مشهد بدست آمد ، کشور ایران متعهد شده بود تا زمینه بازگشت تحصیل یافته گان مهاجر در کشور فراهم نگردد ، اقدام به اخراج اجباری آنها نخواهد کرد. اما با آغاز سال جاری بیش از دوصدوپنجا هزار مهاجر افغان که درمیان آنها تحصیل یافتگان نیز دیده میشوند، بطور اجباری از ایران اخراج شده اند.

دست آوردها

آنگونه که آقای اسپنتا با چمدان پر در نشست نمایندگان بیش از یکصد کشور جهان از کابل وارد تهران شد، با چمدان پر به کابل باز خواهد گشت. یکی از  دست آوردهای آقای اسپنتا، ترغیب وتشویق مقامات ایران در برخورد انسانی با مهاجرین افغان است که طرف ایران را متقاعد ساخت تا در زمینه تجدید نظر نماید. گفته میشود به زودی یک جلسه مشترک میان افراد تحصیل یافته ومقامات دو کشور برگزارشود .تا مشکلات مهاجرین تحصیل دیده و باقی موضوعات در قسمت مهاجرین افغان را به بحث و تبادل نظر ، بگیرند.

این اولین بار است که جانب ایران در ارتباط با مهاجرین از خود ملایمت نشان میدهد و به یک جلسه مشترک با افغانهای تحصیل یافته برای بر رسی مشکلات  مهاجرین ، تن میدهد. در گذشته دولت ایران خود به تنهای در امور پناهجویان تصمیم میگرفت. وآنگونه که مقامات کمیساریایی عالی ملل متحد بارها اعلام کرد ند هم سازمان ملل از تصمیم دولت ایران در قبال مهاجرین بی اطلاع بود وهم  دولت افغانستان .

درس از گذشته

تا کنون جاده دپلماسی میان افغانستان وایران مانند جاده یکطرفه بود . پیش قرار دادهای که توسط کشور ایران تدوین میگردید ، بدون مطالعه از سوی مقامات افغانستان به تصویب وبه امضاء می رسید. در سفر وزراء  افغانستان به ایران بارها این امر به مشاهده رسید ه است. آقای سپنتا در سفر پشین خود در تهران نیز مرتکب این اشتباه شده بود .او بسیار به سادگی از کنار مشکلات مهاجرین گذشت و مانند مقامات دولت ایران به لزوم باز گشت پناهجویان از ایران تاکید کرد. بدون اینکه جوانب و نحوه بازگشت را مطالعه کرده باشد.اخراج اجباری مهاجرین به صورت بسیار گسترده ، موجب شد که وزراء خارجه وعودت مهاجرین از سوی شورای ملی افغانستان سلب اعتماد شوند.وآقای سپنتا یکی ازآن وزراء بود.

درحال حاضر وی میکوشد اشتباهاتش را جبران کرده و به دپلماسی مریض وبیمار وزارت خارجه افغانستان جان تازه ای بخشد. هرچند که سیاست خارجی و استراتژی کل دولت افغانستان کج وبیمار است اما با امدن آقای سپنتا در وزارت خارجه  به عنوان تحصیل یافته ای خارج از دایره ای تنظیمهای قومی، انتظار این بود که او میتواند، سیاست خارجی افغانستان را هدف مند ساخته وبه تناسب موقعییت ژیوپلوتیک و استراتژیکی اش،در تعاملات بین المللی، در آن بازسازی وحتی نوسازی ایجاد کند. اما او در مقابله با بحران سیاست خارجی  به میراث مانده از حکومتهای قبیلیوی وتمامیت خواه، نیز عاجز وناکام ماند . گفته میشود  پس از برخورد نمایندگان پارلمان افغانستان با او؛ وی خودرا آماده  کرده و بدور از سیاستهای قبیلوی و تنظیمی، تلاشهای زیادی انجام داده است تا بتواند در وزارت خارجه افغانستان وهمینگونه سیاست خارجی، نوآوری ایجاد کند.

نوآوری دروزارت خارجه

هرچند وزارتخانه های افغانستان به تبعییت از سیاستهای قبیلوی واستبدای گذشته، به باشگاه های قومی وقبیله ای تبدیل شده است وبازسازی ونوآوری در این وزارتخانه ها در کوتاه مدت ، به یک امر محال میماند اما با گذشت چندین سال ازعمرآقای سپنتا، گفته میشود تلاشهای  انجام شده است تا این وزارت خانه اندکی  بازسازی شود و درعرصه سیاست خارجی نیز نو آوریهای پدید اید.آنگونه که او در دفاعیه اش گفته بود ، تلاش می کند شایسته سالاری نه قبیله سالاری را در وزارت تحت امرخود، حاکم خواهد ساخت. اما اینکه او دراین امر حیاتی چقدر مستقل و دستش باز است ، هنوز قضاوت زود است. ولی نشانه های از نو آوری به چشم میخورد .

رفته رفته سیاست خارجی افغانستان جان میگرد واین وزارت خانه، دارای یک استراتژی ملی بر اساس منافع ملی بدور از تعصبات قومی وقبیله ای، میگردد.موقف گیری آقای سپنتا در سفر اخیرش در تهران در قبال مهاجرین زیر فشار افغان، جاده یک طرفه سیاست خارجی میان دوکشور همسایه را دو طرفه ساخت.