عالم افتخار
ادامهء مکثی بر یک ؛
جهانبینیی شگرفِ عامیانه
ابعادِ معرفتیی یک افسانه :
ولتر فیلسوف و اندیشمند نامدار عهد رونسانس جایی با عصبانیت میگوید :
چهار هزار کتاب فلسفی قادر نیست به ما بگوید که روح چیست ؟! مسلماً اگر طاؤوس می توانست سخن بزند ؛ ادعای روح میکرد و مدعی می شد که این روح در دُم زیبای اوست !
عجالتاً به اینکه روح در واقع چیست و آیا بالاخره از معمای آن که نابغه ای چون ولتر را هم سرگیچه کرده بود ؛ پرده برافتاده است یا نه ؛ نمی توانیم بحث کنیم .
در همین حال باید به یاد داشته باشیم که این چهار هزار کتاب فلسفی هم چیز های واقعاً با ارزشی اند و به دلیل همین اهمیت و ارزشمندیی آن ها ست که موجب گله و اعتراض ولتر می شود . نویسنده گان این کتاب ها چیز های زیادی را کشف کرده اند ؛ مبرهن داشته اند و یا به طریق آموزنده و درخور توجه و تحسین و حرمت به مباحثه گرفته اند .
ولی چنانکه گفته آمدیم ؛ انسان یک روند است ، یک شُدن است و یک استمرار است .
آن « چهار هزار» که احتمالاً استعاره ای برای « فراوان و نامحدود » هم می باشد ؛ یعنی فراوان و بیحد و بیحساب آثارِ ارزشمند و قیمتدار فلسفیی زمانِ ولتر و قرار گرفته در اختیار ولتر ؛ قادر نبوده است که به آن سئوال مورد نظر این نابغه پاسخ قانع کننده دهد .
سخن نابغه در قبال این غیبت پاسخ به یک پرسش مهم بشری در آنهمه کتب فلسفی این است که دعاوی فلسفه ها و ادیان و معارف آنزمان دایر بر اینکه انسان بودن به داشتن روح منوط است یا انسان مالک روح است و دیگر جانوران روح ندارند و لذا شرافت و کرامت و مقام و مرتبت انسان را دارا نیستند ؛ اینست که این دعوی ؛ لابُد یک دعوای یاوه است ؛ زیرا اگر طاؤوس و هر جانوری توان چنین دعوی جلبی بیابند ؛ از ادعای داشتن روح و بالنتجه حتی « برتر از انسان » بودنِ خویش کوتاه نخواهند آمد ؛ چنانکه بشر به هیچ وجه دُم یا عضوی به زیبایی طاؤوس ندارد !
***
قبلاً گفته آمدیم که انسان مضمون و ماهیتی است که توسط اجتماع و تاریخ ساخته می شود و توسط فرد بشری طئ یک روند و طئ یک « شُدن » اکتساب می گردد ، آموخته می شود و به عادت و صفت و روش و منش مبدل می گردد .
خودِ همین فورمول با در نظر داشت اینکه نه تنها فرد بشری بلکه نوع بشر در مجموع از یک نقطهء صفری آغاز یافته است ؛ در حاصل مخرج معادلهء ریاضیکی دارای این نتیجه است که انسان های گذشته و بدوی ( افراد بشری که توانسته بودند به جهت انسان شدن تکامل نمایند ! ) دارای محدودیت های به مراتب بیشتر از انسان معیاریی امروز بوده اند .
لذا (چون عجالتاً به روح نمی پردازیم ؛ در عوض ) همان شناخت و معرفت که مشخصه و ممیزهء انسان بودن در گذشته و همین امروز می باشد ؛ به هیچ عنوان چیز ثابت و کامل و ایستا و اتمم و اکمل نبوده ، نیست ، نمی توانسته است باشد و در آینده هم نمی تواند بود !
در همان فولکلور که لطیفه ای از آن را به بررسی گرفتیم ؛ افسانه هایی به همان قوت وجود دارد که یکی از آن ها را مطالعه میکنیم :
« بود نبود جماعتی بود ؛ که به امرار معیشت از طریق کشتکاری می پرداختند . باری پرسشی برایشان پیش آمد که چون گندم های لاغر میکارند ؛ احتمالاً به همان دلیل گندم هایی که حاصل بر میدارند ؛ لاغر و ناتوان می باشد .
لذا نزد خردمند دهکده رفته و طالب رهنمایی شدند .
خردمند فرمود : هرچه بکاری همان بدروی . لذا اگر دانه ها را جوش داده و چاق کرده بکارید ، حتماً گندم های فربه و نیرو مندی بر می دارید !
مردم ؛ سال دیگر را چنان کردند ولی چیزی از زمین نروئید !
باز ؛ بر خردمند عرض حال نمودند . خردمند قدم رنجه فرمود و خود به کشتگاه رفت تا علت را دریابد . در میانهء کشتگاهِ سرا سر خشک یک بوتهء تربوز چمپاته زده و چند تربوز بزرگ حاصل داده بود . قضا را کسی این بوته را که غالباً تخم آن توسط پرنده ای در اینجا افشانده شده ؛ نمی شناخت .
خردمند چون وضع را چنین دید ؛ به گریستن آغاز کرد و خطاب به جماعت گفت :
نمی دانم که شما مردم نادان پس از سرِ من چه خواهید کرد ؟ آخر ؛ این « سبزِ گندم خورک » تمامی حاصلات شما را بلعیده است ؛ باید سرِ فرصت چارهء آن را می کردید !
مردمِ خشمگین خواستند بر بوتهء تربوز حملهء انتقامجویانهء فوری صورت دهند ولی خردمند مانع ایشان گردیده فرمود :
این بلا که تمام دشتی با این پهناوری را خورده است ؛ آیا شما را یک لقمهء خام نمیکند ؟ بروید ؛ سلاح های خود را گرفته بیائید !
مردم ؛ چون مسلح شده باز آمدند ؛ خردمند فرمان یورش داد .
تحت ضربات جماعت ؛ تربوزی رسیده از هم پاشید و اندرونی های سرخ و خونین آن به بیرون جهیدن گرفت . قضا را تخمی از تربوز به پیشانیی یکی از حاضران چسپید و فریاد « کمک ، کمک ! » او را به آسمان رسانید .
به مشوره و هدایت خردمند ؛ بلای چسپیده بر پیشانیی او را به تیر بستند . مردک نقش زمین شد و جان داد ولی همه دعای شکران بر جا آوردند که حد اقل بلا نتوانست پیکرِ او را ببلعد !
کس دیگر که از بیم قبلاً بر درخت تناور موجود در آنجا پریده بود ، دیگر نمی توانست پائین گردد . خردمند تدبیر را بر آن دید که ریسمانی بیاندازند . او حسب هدایت ریسمان را بر کمر بست و دیگران کش کردند . ولی زمانی که مردک بر زمین رسید ؛ کله نداشت .
به هدایت خردمند ؛ رفتند و از زنش پرسیدند که آیا شوهرِ او از اول کله ای داشته است و یا خیر ؟
زن پس از تأمل و چُرت زدن بسیار گفت :
به خدا ؛ درست نمی دانم ؛ مگر وقتی که راه می رفت ؛ کلولهء سردوز واری ؛ یک چیز بالای شانه هایش شور میخورد !
( بعضاً قسمت اخیر این افسانه ؛ پایانهء افسانهء دیگریست ولی در آنصورت نیز ؛ مصداق و محتوای کاملاً یگانه دارد ! )
***
اگر بخو اهیم برای کلمه و مفهوم « تکامل » به عنوان یک مقولهء مشخص علمی و فلسفی ؛ جانشین و علی البدلی پیدا کنیم ؛ نزدیکترین و مناسب ترین ؛ همان کلمهء « پیچیده » یا « بغرنج » می باشد .
به سخن دیگر : مفهومِ تکامل همانا رفتن از ساده گی به جهت پیچیده گی و بغرنج شدن است ؛ محضاً با این تفاوت که این روند ؛ بائیست قانونمند و طبیعی باشد و نه مانند آنکه ؛ کسی مقدار معتنابه تار را به طرزی دلبخواه و یا جنون آمیز کلافه نماید .
این اصل در اجتماع و تاریخ و هکذا در اندیشهء بشر صادق است .
تحقیقات دیرین شناسی مسلم داشته است که نخستین ابنای بشر حتی اجتماع نداشتند و حد اقل با مفهومی مانند « اجتماع» که امروز مورد نظر ماست ؛ آشنا نبودند ؛ عیناً مانند کودکِ دو ـ سه سالهء کنونی ی ما که یک چنین آشنایی و احاطهء فکری ندارد و نمی تواند داشته باشد .
( به معنای « نمیتواند ! » بعد ها در متن ؛ عمیقاً و به طرز علمی و تحقیقی خواهیم رسید ! )
لهذا کاملاً مسلم و منطقی است که نه تنها افسانهء نقل شده در بالا ؛ بلکه افسانه ها و اساطیر عموماً ؛ بازتاب اوضاع و احوالی است که نوع بشر در آن ها دارای مشخصات زیرین بوده است :
1ـ وضعیت ، روابط و مناسبات اجتماعیی بسیار ساده .
2 ـ خاطرات و تجارب یعنی تاریخ بسیار ساده .
3 ـ قدرت اندیشنده گی و فکر بسیار ساده .
هدف از کلمات « بسیار ساده » درینجا یک مفهوم نسبتی است یعنی این « ساده گی » به نسبت بغرنجی و پیچیده گیی جوامع معیاریی عصر کنونی مصداق دارد ولی در مقیاس میمون ها و بشر نما های پیشین ؛ از سطح تکاملیی کیفیتاً نوینی برخوردار است و هکذا به نسبت جوامع و قبایل بسیار بدوی که مخصوصاً تا پایان قرن 19 در جنگل های افریقا و هند و امازون و استرلیا و سایر مناطق وجود داشتند و قسماً تا کنون نیز وجود دارند ؛ از پیشرفته گی و تکامل و بغرنجیی بالایی برخوردار می باشند .
البته در چوکات جهانشناسی ی ساینتفیک ؛ این مقایسه ها و تناسب ها نیز کافی نیست . بشر ؛ در هر حال یکی از موجودات حیهء چندین میلیون نوعی در همین طبیعت معلوم و در دسترسِ بینایی و علم ماست .
لذا الزامی است بشری را که در افسانهء فوق می یابیم با سایر جانوران طبیعی مقایسه کنیم ؛ در چنان حالت ؛ در می یابیم که این کمال « ساده گی » هم خیلی ها بغرنج و پیشرفته و تکامل یافته می باشد .
چنانکه بشری که در افسانه مطرح است واضحاً بشرِ دوران تاریخی ایست که به زراعت و فلاحت آغاز نموده ، سلسله مراتب اجتماعی درست کرده ، ابزار کاری چون وسایل شخم و گاو آهن و ابزار مدافعه ای چون نیزه و تیر و کمان دارد ، دهنشین و اهل خانواده است ، آتش را می شناسد و بر پخت و پز بلد است ، از لحاظ فکری و فرهنگی هم متناسب به اقتصاد و معیشت خود ؛ اندوخته ها و تجربیاتی دارد ، پرسش های منطقیی نسبتاً پیچیده می تواند طرح نماید و به عقل و تجربهء بزرگان و روزگار دیده گان چون ضرورت و غنیمت می نگرد ....
امروز ( و نه در عصر فلاسفهء پیش از ولتر ) با مروری به تاریخ علمیی بشر در دوران باستان منجمله تاریخ طولانیی عصر حجر می توان بسیار به راحتی دریافت که بشرِ مطرح در افسانهء بالا ؛ بشرِ خیلی پیشرفته ایست . کوتاهی های معین فکر و حافظه و محاسبه و مقایسه یا ناتوانی های معرفتیی این مردم به تناسب عصر و زمان مربوط شان تقریباً طبیعی و ناگزیر می باشد .
ولی علاوه بر پرسوناژ ها و شخصیت های متن افسانه ؛ در عقب آن شخصیت و نیروی فکری و فرهنگیی سازنده گان افسانه به مراتب بالاست . آنان نه تنها کوتاهیی فکری و فرهنگیی پیش گفته را ندارند بلکه همین موارد را با دقت و تواناییی شگرف به نقد کشیده و توسط اسلحهء طنز و تمسخر تحت ضربات نابود کننده قرار می دهند و بدینگونه بزرگراهی برای بالنده گیی فکر و معرفت و تکامل اندیشنده گی می گشایند .
***
یکی از نقاط ضعف و اساساً محدودیت فلاسفه و اندیشمندان گذشته عدم تسلط و کم اعتنایی آن ها به سیر واقعیی تکامل تاریخیی بشر و خلط کردن مفاهیم کاملاً متفاوت بشر و انسان است .
گذشته از اینکه جمعی از این فلاسفه متکی به باور ها و روان مذهبیی حاکم زمانهء خود ؛ حتی نوع بشر را یکی از انواع حیات در طبیعت و به اصطلاح عالم خاکی نمیدانند و ناگزیر از همانجا سنگ بنای اندیشه خود را کج میگذارند که دیگر تا ثریا کج میرود ؛ فلاسفهء واقعبین تر به شمول خود ولتر هم به هر دلیلی چنانکه سزاوار است بر سنخیت بشر با عالم حیات و طبیعت و سیر تکاملیی آن از ساده ترین نقاط صفری تا بغرنجترین درجات و مراتب توجه و التفات نکرده اند یا نتوانسته اند توجه و التفات کافی نمایند .
لذا تقریباً در مجموع ؛ بنای اندیشهء آن ها بر حالت موجود یا متصور جهان و طبیعت و بشر گذاشته شده و عمدتاً بر بینش شکلی استوار بوده است . زیرا گذار شناخت و اندیشهء بشر بر مضمون و اندرون هستی و طبیعت و حیات ـ چنانکه در قرون اخیر مسلم شد ـ با چشم و حواس غیر مسلحِ بشری به تمام و کمال میسر نبود .
چشمان و حواس دیگر بشر ـ حتی به مقیاس شکل ؛ تنها بخش کوچکی از واقعیت را می توانستند دریابند .
ازین لحاظ با اینکه فلاسفهء متقدم ـ اعم از معروف و گمنام ـ غالباً نوابغ و اندیشمندان خارق العاده بودند ؛ ولی چون هنوز از تسلیحات و تکنولوژی هایی که امروز ذرات و ماوراء ها و جنبش ها و حرکات غیر مرئی و غیر محسوس را مکشوف و دریافتنی می دارند ؛ برخور دار نبودند ؛ نه تنها پرسش های بغرنجی چون اصلیت و کیفیت روح را نمی توانستند پاسخ درست و نهایی بدهند بلکه از عهدهء حل و فصل مسایل نسبتاً سادهء جهان هم به علت موجودیت حلقه های مفقودهء فراوان کاملاً بدر نمی شدند .
بدینجهت بعضاً حتی فولکلور و افسانه و اسطوره که معمولاً در کورهء کار و مبارزهء بلاواسطهء بشر در عرصهء تنازع بقا شکل گرفته و نسل پئ نسل غنا و پهنا یافته است ؛ از فلسفه ها و اندیشه های متفکران و نوادر جداگانه پیش افتاده و پاسخ های نافذ تری به برخی از مسایل فراهم آورده است . معهذا فولکولور و اسطوره هم دارای همان محدودیت و ناتوانی های قبل از ساینس است .
لذا جهانشناسی ی دقیق و اطمینان بخش انسانی تنها با تعمیم و استنتاج دستاورد ها و اکتشافات ساینس و ماحصل علماً تقطیر شدهء تاریخ بشر و طبیعت می تواند در سطح کیفتاً نوین ارتقا نماید و مسایلی را که پاسخ به آن ها به پیدا شدن یک یا چند حلقهء مفقوده منوط بود ( اکنون که ساینس به گشودن این حلقه های مفقوده توفیق یافته است ) نسبتاً به راحتی پاسخ گوید !
یک حاشیهء مهمتر از متن :
این واقعیت که تألیفاتی با ادعای جهانشناسی بودن ؛ از لطیفه و ضرب المثل به اصطلاح « عامیانه » آغاز شود و نه نقل اقوال نوابغ و تیمن به فرمایشات نوادر و یا استصواب از متون مقدس ؛ جای استخاره دارد !
علاوه بر طبقه بندی ها و تفکیک ها و تفریق های دیگر که بر ابنای بشر روا داشته شده ؛ تقسیم آن ها توسط یک « دیوار چین » به عوام و خواص موردِ بسیار توجه بر انگیزی است .
با اینکه این تقسیم بندی تا حدود زیادی نتیجه یا انعکاس همان تقسیم جوامع بشری به طبقات حاکم و محکوم ، ممتاز و محروم ، دارا و نادر و ظالم و مظلوم است ؛ معهذا ویژه گی هایی در مفهوم « عوام » و « خواص » نهفته می باشد که دست کم در اکثریت تحلیلات مدرسی و کتابی ی متعارف از نظر انداخته می شود .
اولین ویژه گی ؛ اهانت آمیز و تحقیر کننده و عفن بودن مفهوم واژهء « عوام » و متقابلاً محترمانه و اشرافی و ابریشمین و عطر آگین بودن مفهوم « خواص » می باشد .
از نظر روانشناسی ؛ این ؛ حاکمیت های طولانی ، پیاپئ و ظاهراً متغییر ولی در ماهیت همسان همان طبقات اقتصادی ـ اجتماعیی صاحب زر و زور همراه با نفسِ محرومیت و مظلومیت و بیچاره گیی طبقات محکوم است که چنین بار های مفهومی را بر واژه های « عوام » و « خواص » ممزوج کرده و بر اعماق روان جامعه و افراد تزریق نموده است .
خلاصه حاکمیت های جبارانه و ددمنشانه ؛ توده های محکوم و مظلوم را در طول اعصار مختلف چنان مستأصل ساخته و به بیچاره گی کشانیده اند که حتی ثروت کلمات نیز مانند ثروت های مادی از دسترس ایشان به دور نگهداشته شده است . در نتیجه : این بدنهء اصلیی بشریت ؛ در طول تاریخ طبقاتی ؛ برای آموزش و دریافت و تصاحب ارثیهء فرهنگی و معرفتیی انسان ؛ کلمات و دیگر ابزار ها و وسایل و امکانات ضروریی کافی در اختیار نداشته اند و نمی توانسته اند در اختیار داشته باشند .
معهذا این ؛ بدان معنی نبوده است که آنان به طور مطلق از اندیشه و معرفت گذشته گان بریده باشند و یا خود در تولید معنویت و معرفت و مخصوصاً در شناختِ موقعیت و درد و مصیبت خویش و مسببان آن توفیقاتی نیابند . همان فولکلور و فرهنگ به اصطلاح شفایی که با تودهء مردم یکجا تداوم و تکامل می یابد ؛ مظهر و ضامن بزرگ این حقیقت است .
بر علاوه ؛ از آنجاییکه پس از افزودهء تکاملیی دماغی که به طریق ژنتیک نصیب بشر گردیده ؛ خود زنده گی و طبیعت منبع شناخت و معرفت و تازه گی و تکامل آنست و تودهء کارگر و زحمتکشِ به اصطلاح عوام بیش از خواص و اشراف با قوانین عینی و جبر های زنده گی و طبیعت دست و پنجه نرم می کرده و تجربه کسب می نموده اند ؛ بدینجهت به کشفیات معرفتی و درجاتی از شناخت نایل می شده اند و می شوند که یا برای خواص دست نیافتنی است و یا دریافت و ادراک تجریدیی آن ها آسان نمی باشد .
اما نکته اینست که بنا بر فقر کلمات ؛ توده ها ناگزیر بوده و می باشند که این یافته های ارجمند معرفتی و آیه های نبوغ را در ظروف کلمات بسیط و فقیری جا دهند .
برای پی بردن هرچه بیشتر به عمق این اصل ؛ ناگزیر از ارسال مثلی هستیم :
میدانیم که جانوران اهلی که ما همه روزه با آن ها به نحوی در تماس می باشیم ؛ در حالیکه خواسته ها و حوایج و درد ها و گرفتاری های فراوان دارند ؛ برای ابراز آن ها ـ چنانکه ما معتاد به جملات معینه هستیم ـ کلمات و ادات زیاد در اختیار ندارند که بالوسیله جملات گویشی و نوشتاری بسازند و افادهء مطلب و مقصد نمایند .
بنابر این ـ از باب مثال ـ گوسفندی که گرسنه است هم « بع » میزند و تشنه است هم ، معروض به درد و حرارت و ناگواری دیگریست ؛ هم « بع » میزند ، تنها مانده یعنی از بره یا همکنارش جدا افتاده ؛ هم « بع » میزند و ... و...
صرفاً در لحن « بع » زدن ها و تون فریاد های او در حالات گوناگون شاید تفاوت های ناچیزی احساس شود ؛ ولی به هر حال گریزی ندارد از اینکه مجموع مطالب خود را تنها به وسیله آواز « بع » که در واقع شبیه کلمهء واحدی است ؛ بیان کند و بروز دهد .
به همین گونه بشر ی که به شناختی رسیده ، احتیاجی دارد ، تجربه ای کرده ، به کشفی نایل آمده ، دردی دارد ، رنجی می کشد وغیره ... در حالیکه کلمات نداشته باشد ناگزیر است مانند کودک نوزاد فقط بگرید و در حالیکه کلمات محدودی داشته باشد ؛ ناگزیر است همه مطالب و اندیشه های خود را در قالب همان کلمات محدود جاسازی نماید و بیرون دهد .
فرهنگِ توده ـ شعر ، ترانه ، لطیفه ، ضرب المثل ، قصه ، افسانه و اُسطورهء آن ـ نیز چنین است ؛ در خیلی از موارد دریا در قطره است و دنیا در ذره . مطالب متنوع ؛ غالباً توسط کلمات واحد یا همسان و فقط با ضم ادات و طرز و تون متفاوت تری ارائه می شود .
درین میان خیلی از کلمات توده نه تنها اشرافی و به اصطلاح در « لفظ قلم » نیست و بر عکس گویشی و ساده و بی پیرایه است بلکه گویا دور از « عفت کلام » ، غیر مؤدبانه و دشنام آمیز هم می باشد .
اساساً شعار های سیاسی ـ فرهنگی ای مانند « عفت کلام » ، « بیان و نگارش مؤدبانه » و « مراعات حرمت و کرامت » با اینکه ذاتاً مردود و مذموم نیست ولی چنانکه اهل غرض و مرض از آن ها بهره برداری می کنند ؛ بهانه های خر رنگ کنی است که برای بستن دهان توده یعنی 99 فیصد نفوس زحمتکش و مؤلد و پر استعداد و پر تلاش بشری مورد سوء استفاده قرار گرفته و می گیرد .
توده ایکه درد دارد ، گفتنی دارد ، خواستنی دارد ، حق دارد و حق به جانب است ولی کلمه کم دارد ؛ ناگزیر به فریاد کردن با همان کمترین ها ست . درینحال مهم ؛ محتوا ، تون و طرز فریاد و فضا و مورد و مصداق و نشانگاه فریاد است نه کلمات استخدام شده .
وقتی توده از کلمات و دیگر ابزار های تعمیلِ آزادیی بیانِ حقوق و حقایق و تخلیهء فشار های روحی خلع سلاح ساخته شده است ؛ آخرین سلاح که برای او میسر می باشد همانا فحش و دشنام است .
بدین دلیل است که حتی برخی از دشنام ها و دشنام گونه ها منجمله جوک ها و مثل های به اصطلاح دور از عفت کلام و غیر مؤدبانه و غیر اشرافی مانند صدف های غرق در گل و لای و لوش ؛ دارای مروارید های بسیار عالیی معرفتی اند و از حقایق بسی بزرگ در مقیاس تاریخ و انسانیت سخن میگویند .
ولی بلافاصله باید قید کرد که هرگونه دشنام و هتاکی و توهین و تهمت ؛ شامل این قاعدهء نزدیک به استثنا نیست . عمده اینست که در هر حال صدف ها را کور کورانه به دور نیفگنیم و باید قبلاً از بود یا نبود مُـروارید در آن ها دقیقاً مطمئین شویم .
به همین گونه آثار و مؤلفه های پر طمطراق معرفتی و عرفانیی خواص نیز همیشه آیه های ملکوتی و اکتشافات دارای ارزش تمام بشری نیستند و مخصوصاً شعار های سیاسی و آموزه های ایدئولوژیک آنان معمولاً سخیف و پوچ و حتی ضد انسانی می باشند .
به هر حال در نتیجهء وضع یاد شده ؛ میان زبان عوام و زبان خواص درز های منفصل کننده و تمایز دهندهء فراوانی افتاده تا جاییکه جملات یک طرف برای طرف دیگر مهجور و نامفهوم و تاریک و غبار الود شده است . به ویژه خواص و اشراف بنا بر انانیتِ سبکسرانهء خود تقریباً هیچگاه تن به تمکین در مقابل زبان و بیانِ توده ایکه عوام شان می خوانند ؛ نمی دهند .
ولی پیوسته تلاش و توطئه و تبلیغ و تهییج جداگانه ای به راه می اندازند که به توده ؛ غذای معنوی و فکری ای بدهند که او را مطیع و منقاد و برده و بنده و شاکر و ذاکر اشراف و خواص بـار بیـاورد و در همان حال نگهدارد .
این دست پُخت های ایدئولوژیک و فکری و فرهنگی که بی باکانه در ظرف دین و مذهب و مقدسات هم قالب می گردد ؛ در میان خود اشراف و خواص مصرف ندارد و فقط و فقط مخصوص توده است .
در این مورد ؛ تنها فور مول بسیار مهم و عملی و میسری که می توان به اختیار توده ها گذاشت ؛ اینست که همیشه در قبال فراورده های فکری و کلمات و جملاتی که به ایشان تحویل داده می شود ؛ با این سؤال و تأمل ممکن پیرامون آن برخورد نمایند که : « به نفع کیست ؟ »
ضرب المثل « خر گفت ؛ ... ( خر تر ) باور کرد !؟ » دارای همان قوت مفهومی و نیروی هوشدار دهنده ایست که در این راستا به توده های ساده و رنجبر و محروم کمک می کند تا در برابر خطر به دام افتادن و « الینه » و افسون و استحمار شدن به شدت محتاط باشند !
متناسب به حدودِ اثر و مقاومت فرهنگ و روان ِ اشرافی و اریستوکراتیک در جوامع ؛ مسلم است : وقتی که تفکیک هایی چون « بشر انسان » و « بشر اُلاغ » مطرح می شود ؛ غالباً ذهنیت الینه شده و افسون زده ؛ انگشت اشاره را در مورد منفی ؛ به سوی تودهء به اصطلاح عوام می گیرد .
لذا باید قبلاً خیال همه را راحت کرد که معرفت و انسانیت از کار و زحمت و تجربه و تماس و تصادم و مبارزه در اعماق طبیعت و زنده گی بر می خیزد و به برگ و شگوفه و غوره و ثمر می رسد .
مسلماً ـ در دوزخ بی امتیازی هم ـ امتیاز گلاویز بودن با طبیعت و پرابلم های زنده گیی نوع و نسل های مختلف بشری در جوامع طبقاتی ؛ اساساً به تودهء به اصطلاح عوام مربوط است تا به خواص .
نوابغ و پیامبران و دانشمندان و مخترعان و مکتشفان از این جهت ـ با اینکه بخش تودهء عوام شمرده نمی شوند ولو اگر از میان توده هم بر نخاسته باشند ـ نه از لحاظ کرکتر شخصی و مواضع ایدئولوژیک بلکه به اعتبار اثر و ثمر شان در جامعه و تاریخ انسانی ـ به تودهء کارگر و مؤلد نعمات مادی و معنوی نزدیکتر اند تا به خواص استثمارگر و مصرف کننده و شکم گنده و عیاش و هرزهء به ظاهر آراسته و مفشن و در باطن پوک و پست !
به هر حال ؛ ماهیت و شخصیت انسانیی هر فردِ بشر ـ صرف نظر از تعلق طبقاتی اش ؛ توسط پراتیک و ثمرهء عملی و سهم عینی او ؛ در روندِ « شدن » انسان تعیین می گردد .
بدین جهت در حالیکه نمی توان گفت ؛ « بشرِ الاغ » در میان توده ـ به ویژه در میان اقشار بی طبقه و لومپن و معتاد به جنایت و مواد و معانیی مخدر وجود ندارد ؛ اکثراً این مفهوم از لحاظ عینی و ماهوی به لایه های مهم اشراف و خواص یعنی طبقات سنتی ی حاکم صدق می نماید و بر علاوه مسؤولیت تاریخیی نگهداشتن لایه هایی از توده در حالت « بشرِ الاغ » هم به دو ش همین طبقات و حاکمیت های سیاسی ـ فرهنگیی ایشان است !
( ادامه دارد )