رحـیـمه تـوخـی

(١٤مارچ ٢٠٠٧ )   

           آغـــــــاز بهـــــــار ...

آمــد بهـــــار، چمــن رنگـی دیگـــر گـرفــته اســـت

ایــن چلـچله هــا عشـــق گـــل از ســر گرفــته است

پـــــروانـه زنـــده شـــد زبــــوی گــــــل در چـــمــن

دشــــت و دمـــــن رونــقــــی دیگــــر گـرفـته اسـت

هـــرصبـــح ودم بگــوش رســـد نغــــمه ای هـــزار

بــــاغ و چـــمــن بــــوی مـعــطــــر گـرفــته اســـت

 شـمـــیـــم گـــــل ز هـــــر طـــــرف آیــد بـمـشـــــام    

بلـــبــل غـــنـچه غـــنـچـه گـل، در بـر گـرفـته اسـت

پــروانــــــه بــا ل زنــــان نـشــــیــنــد بـــروی گـــل

زنــبـور ز گــل، بـوســه ای شــکـر گـرفــته اســـت

عـطـــرو  گـل و نشــاط ی بـهـــار، خـرمــی هـــزار

اشـجـــار زگـــل، تـاجـــی بــر ســـر گـرفــتـــه است

هـنــگام عـشـــرت اسـت، گـل و سـبـزه در چـمــــن

ســاقـی بـدســت، بــاده و ســاغــر گـرفــتــه اســـت

آغـــاز بـهـــار بــر دلـــم انــد یـشـــــه ای وطــــــن

در آتـش اشــغــــال، وطــــنـم در گــرفـــتــه اســـت

 { { { { { { { { { {

رحـیـمه تـوخــی

(١٧مارچ٢٠٠٧)

               ننوشیم می گلگون ...

بهــــار شـــاد مـیـرســد ، آغـــــوش مـیهــن کـجـاســت

شکــوفه هــای ارغـــوان ، لالــه هــای دمـن کجـاســت

در ســـرزمـیــن مـســـتـان ، خــمــوشـــانــه زیـســــتـن

بـرکـنیم ریشـه ای جـنـون ، جـوانــه رســتـن کـجاســـت

در آسمــان قـیـرگـــون ، چـشـــمـک نــزد ســــتـاره ای

آن مـاه نـقــره فـــام کــو، آسـمـــان وطـــن کـجــاســـت

دریــن دیـــار غـــربــت ، عـشــرت نـبـاشــــد پـســــنــد

شـیـشـه هاست پرز بـاده ؛ مگـر آن انجـمـن کجـاســت

بسـان قــو آرام نـمـیـریــم ، در گــوشــه ای ســـاحــــل

رزمجـــوی مـیـدانـیـم ، بـیــمــی ز مـــردن کـجــاســــت

تسکـین درد و رنـج ِمــا ، نبـاشـــد    آبـجــو  هـرگــز

عــلاج درد مـا بـود ، جـرعــه ای آب وطــن کـجـاسـت

نشـسـته ایـم به قـایـقـی ، طــوفــان مـی رســــد ز دور

لـنــگــر و بـاد بـان کــو، ســکانــدار کـهـن کـجـاســـت

نـیـیـم مـایـــوس و غـــمــیــن ، در ردیـــف آوارگـــــان

آزادی ست آهـنـگ مـا ، صـدای" تـنـن تـنـن" کجاسـت  (١)

نـنـوشـــیـم مـی گـلــگــون ، ز لــب جــامـی بـلــوریــن

نبردیســت پـیـشــروی ، بــابـــک و بهــمـن  کجـاســت  (٢)

                                                                { { { { {           

پـــانــویـــس

داکتر خانلری  اوزان جدیدی برای شعر فارسی ساخته مثل : برای فَعَ =( ت ت) ؛ لاتن = ( تن تن ) ؛ فَعَلن = ( ت ت تن ) ؛ " نوا " که عربی آن فَعَل ( ت تن ) و یا برای " خوش آوا" که عربی آن فعـولن ( ت تن تن ) و... ساخته است  . 

فروتنانه بایست بعرض رساند که غرض از درج این یاداشت یاد آوری این نکته میباشد که الــفاظ ( " تـنـن  تـنـن " ) در  شعر فوق  باز گوی اوزان عروضی  نبوده ؛ بلکه  جابجایی  آن، همان هجا هایست که درپایان  برخی از راگ های موسیقی کلاسیک  گردان میشود ؛مثلا یکی از عالمای موسیقی شرق زنده یاد استاد سرآهنگ  بعد از سراییدن رباعی امیر خسرو{ آنروز که روح پاک آدم به بدن --- گفتند درا نمیشد از ترس به تن ---- خواندند ملایک به لحن داود --- در تن در تن درا درا در تن درتن } ترانه ی آنرا _که از ساخته های خود شاعر و موسیقیدان، یعنی امیر خسرو میباشد _ می سراید. مسلماً آلات موسیقی بخصوص تار باب؛ مثل سه تار، رباب و سرود و... هم  همین آواز ها را با سراینده یکجا منعکس مینمایند.

تار باب هر یک به تنهایی نیز قادرند( بدون سراینده ) این الفاظ ( تـنـنه تـن ،  تـنـن تـنـن) را با مضراب  (زخمه) نوازنده انعکاس بدهند.

ناگفته نباید گذشت که تـــرانـــه یکی از ابحار شعری است که عروضیان این بحر را از مزاحفات بحر هــزج دانسته و اصل آن را به صورت ذیل آورده اند:

مفعول { تن تن ت } مفاعلن { ت تن ت تن } مفاعیلن {ت تن تن تن }فع{ تن} این بحر اختصاصاتی دارد که در هیچ یک از بحور دیگر نمی توان یافت ( مراجعه شود به ص ٢١٤ همان کتاب )

  به احتمال زیاد، چنین میپندارم که " تـــرانـــه "  یکی از راگ ها ی موسیقی  کلاسیک  نیزمیباشد. در صورت اشتباه صاحبنظران موسیقی کلاسیک  پوزشم را بپذیرند .         

◘◘(٢) بابک پیشوای جنبش خرم دینان که توسط خلیفه عباسی با بیرحمی و نهایت وحشیانه مثله شد. افشین به دستور معتصم بالله بابک را با نیرنگ به دام  انداخته و به خلیفه سپرد. و بعداً خلیفه از  افشین هراسید . وی را  زندانی کرد. افشین در زندان خلیفه بمرد.

 ◘◘ بهمن شخصیت برجسته جنبش انقلابی کشور که درزندان پلچرخی در زیر شکنجه های نهایت وحشیانه ی جلادان شرفباخته خادی ؛  حماسه های بی مثال آفرید  و به جاودانگی پیوست .

مراجعه شود به سایت های ( " به اشعار دشنه گون خوش آمدید" ) ؛ " پیام آزادی" (www.payameazadi.org)