آيا افغانستان كليد حل اختلافات روسيه وناتو خواهد بود؟
محمد اسحاق فياض
وزیران امور خارجه و دفاع آمریکا برای گفتگو با مقامات ارشد کرملین وارد مسکوشده اند.
کاندولیزا رایس و رابرت گیتس در مذاکرات موسوم به دو به علاوه دو با سرگی لاوروف و آناتولی سردیوکوف، همتایان روس خود در مسکو انجام دادند. مهمترين موضوعات مورد بحث آنان را استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپای شرقی، استقلال یکجانبه کوزوو، پیمان تعلیق نیروهای متعارف در اروپا، گسترش سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، مبارزه با تروریسم و موضوع منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای تشكيل مي دهد.
يكي از مهمترين نگراني هاي روسيه گسترش پيمان ناتو تا نزديكي مرزهاي روسيه است. دو كشور استقلال يافته از شوروي سابق كه همسايه روسيه به شمار مي روند، در تلاشتند تا به عضويت ناتو درآيند.اوكراين و گرجستان دو متقاضي جديد پيوستن به پيمان ناتو است. يكي از مناطق آشوب زده و درعين حال استراتژيك كشور گرجستان است، اين كشوراز شورش هاي جدايي طلبي در ابخازيا رنج مي برد، روسها ازاين شورشيان حمايت مي كند، تداوم شورش هاي جدايي طلبي در آبخازيا، گرجستان را به سوي غرب متمايل كرده و اكنون در تلاش است با پناه جستن به پيمان ناتو از جدايي ابخازيا از خاك گرجستان جلو گيري نمايد. روسهامي‌گويد توسعه ناتو تهديدي براي امنيت ملي آن كشور است، زيرا واشنگتن مي‌خواهد از جمهوري‌هاي شوروي سابق مثل گرجستان به عنوان بارانداز جديدي براي پياده كردن نيروها و نصب تسليحات باز دارنده، نزديك مرزهاي روسيه استفاده كند. ديميتري راگوزين فرستاده روسيه در ناتو هشدار داده است اگر ناتو به گرجستان حق عضويت بدهد، مناطق شورشي اين كشور كه بوسيله مسكو حمايت مي‌شوند از آن جدا خواهند شد.
قراراست به زودي نشست سران ناتو در ماه اپريل دربخارست پايتخت يكي از كشورهاي اروپاي شرقي برگزار شود، پيش از اين نشست جورج بوش به اوكراين سفر خواهند كرد، سفر بوش به اين كشور نشان مي دهد كه اوكراين تاچه اندازه براي غرب از اهميت ويژه اي برخوردار است.يك روزنامه نگار روسي مي نويسد،سفر جرج بوش به اوکراین حتی اخبار مربوط به گاز را هم تحت شعاع قرار داده و واشنگتن اهمیت زیادی به حمایت از کیف تا قبل از برگزای نشست سران ناتو می دهد. یوشنکو رئیس جمهور اوکراین که خبر سفر قریب الوقوع بوش را اعلام کرده یاداور شده که دو طرف برنامه همکاری های اوکراین-امریکا را برای عضویت در ناتو امضا خواهند کرد و این مسئله بیشترین اهمیت را در دیدار آنها خواهد داشت. از نظراين کارشناس روس دولت بوش سعی دارد اوضاع را تسریع کند. البته اوضاع درست همانند دو سال پیش است که کارشناسان گفته بودند اوکراین برای امریکا به منزله یک جایزه راهبردی است که علاوه بر توسعه نفوذ واشنگتن در اروپا و ایجاد پایگاه در نزدیکی مرزهای روسیه با اعتبارآن هم درارتباط است چون بوش احتیاج زیادی به یک موفقیت خارجی دارد تا موضع جمهوریخواهان را در استانه انتخابات تحکیم کند. سفر دو سال پیش رئیس جمهور امریکا به خاطر بروز جنجال در تیم نارنجی ها و نابسامانی سیاسی که به تشدد اراء در خصوص عضویت در ناتو منجر شده بود برگزار نشد، اما حالا همه سمت های کلیدی اوکراین در اختیار رهبران جبهه نارنجی است که از کمک دائمی هیئتهای امریکایی که دائما به امریکا می روند برخوردار هستند. در این راستا یوشنکو رئیس جمهور اوکراین در ماه فبروري در داوس با رایس وزیر خارجه امریکا دیدار کرد.
تاكنون عضويت هردو كشور فقط در مرحله درخواست و پيشنهاد مطرح گرديده اما اين تلاش ها خشم روسيه را برانگيخته است. يكي از موضوعات مهمي كه روسها در ديدار دو وزيرخارجه و دفاع امريكا روي آن تاكيد خواهند كرد، جلو گيري از عضويت اين دو كشور به ناتواست. هرچند تا عضويت رسمي اين اين دوكشور به پيمان ناتو فاصله زيادي وجود دارد، زيرا ياپ دهوپ شفر دبير‌كل ناتو اعلام كرده كه هنوز هيچ تصميمي درباره عضويت اكراين و گرجستان به ناتو گرفته نشده است.زماني‌كه از او سئوال شد، آيا ناتو طرحي در دست دارد تا به اوكراين و گرجستان حق مشاركت در طرح‌هاي اجرايي را شته باشد كه اولين گام براي عضويت است ؟ وي در جواب گفت: ما در اين مورد در حال بحث و گفتگو هستيم. يكي از موضوعاتي كه در اجلاس سران ناتو در بخارست مطرح خواهد شد، عضويت اين دو كشور به اين پيمان خواهد بود. كار شناسان بدين باورند كه با توجه به جو ملتهب ميان غرب و روسيه پيوستن اين دو كشور به ناتو با تنش هاي زياد بين المللي همراه خواهد بود و تنش ميان شرق و غرب را بسيار زياد خواد كرد، اما دركنار اين مسئله هم اكنون تلاش هايي براي نوعي معامله پنهاني ميان روسيه و اعضاي ناتو براي جلوگيري ازعضويت اكراين و گرجستان به پيمان ناتو در جريان است. يكي از اين معاملات پنهاني كمك مسكو براي ناتو در افغانستان است. سه روزپيش اخباري در برخی از رسانه ها منتشر شد كه اگرناتو از پذیرفتن اوکراین و گرجستان بعنوان عضو این سازمان خودداری نماید، روسیه نیز نیروهای مسلح خود را برای کمک به ناتو به افغانستان اعزام خواهد كرد. این خبر درروزنامه «ویبروچا» چاپ پولند به نقل از منابع خبری در ناتو منتشر شده بود. طبق اطلاعات این روزنامه، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در ملاقات اخیر خود با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان از آمادگی کشورش برای اعزام نیرو به افغانستان برای کمک به کشورهای عضو این سازمان سخن گفته بود. اما يكي از مقامات روسي اين ادعا را رد كرده ولي گفته است كه در صورت توافق با ناتو، روسيه اجازه خواهد داد تا تجهيزات نظامي اين پيمان از اروپا از طريق خاك روسيه با افغانستان منتقل شود. به گزارش خبرگزاری رویترز روسيه موافقت كرده است كه از حریم زمینی و هوایی روسیه براي ارسال نیروها و تجهیزات برای نیروهای امنیتی ناتو در افغانستان استفاده کند. این موافقتنامه ها بخشی از کمک های روسیه به چهل و سه هزار نیروی ناتو در افغانستان به شمار می رود. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه كه به عنوان میهمان در نشست سران کشورهای عضو ناتو در بخارست شركت مي كند، اعلام خواهد شد. در كنار اين امتياز روسها براي تشويق گرجستان براي فاصله گرفتن از غرب، استقلال منطقه ابخازيا و ديگر مناطق آشوب زده گرجستان را مسكوت گذاشته است. دوماي دولتي روسيه در مورد بررسي تقاضاي رهبران آبخازیا، اوستياي جنوبي و پريدنسترويه براي به رسميت شناختن استقلال اين جمهوريها كه در پشت درهاي بسته صورت گرفت. اعلام كردند مسكو هنوز آمادگي آن را ندارد كه استقلال آنها را به رسميت بشناسد.
آنچه از اين تلاش ها بر مي آيد اين است كه روسها در عين حالي كه نگران پيشروي ناتو تا مرزهاي روسيه است، با سياست آرام و دادن امتياز اندك به غرب تلاش دارد، از پيوستن اكراين و گرجستان به ناتو جلوگيري نمايد. از سوي ديگر ناتو نيز نياز دارد تا روسها به كمك آنان در افغانستان بشتابد. اكنون سئوال اساسي اين است كه آيا افغانستان كليد حل اختلافات ميان روسيه و ناتو خواهد بود؟ آنچه روشن است اين كه روسها هيچ علاقه اي براي اعزام نيرو به افغانستان ندارد، اما در صورتي كه ناتو به اين كشور امتياز بدهد حاضر است حريم هوايي و زميني خود را در اختيار ناتو قرار دهد تا نيروهاي خود را درافغانستان پشتيباني كند. البته اين امتياز كلاني است كه روسها براي يك پيمان نظامي رقيب خود قايل مي گردد به شرط آن كه ناتو نيز در برابر درخواست اكراين و گرجستان براي عضويت دراين پيمان، جواب منفي بدهد. آنچه دراين جا حايز اهميت اين است كه آيا سران ناتو در اجلاس بخارست، درخواست عضويت دوكشور ياد شده را قرباني امتياز دهي پوتين درافغانستان خواهد كرد؟ با توجه با وضعيت بحراني درافغانستان و نيز ترس ناتو از تبديل شدن افغانستان به يك باتلاق خونين براي آنان. به نظر اين قلم سران ناتو با پوتين روي اين مسئله توافق خواهند كرد و فعلا عضويت اكراين و گرجستان به پيمان ناتو مسكوت و معلق خواهد ماند.
به هرحال بحران افغانستان فعلا و به طور موقت كليد حل اختلافات ميان سران ناتو وپوتين خواهد بود وناتو با عبورهوايي و زميني ازقلمرو روسيه نيروهايش را درافغانستان پشتيباني خواهد كرد.