سهیل سبزواری

سیدنی – 20 فبروری 2008

افشای سند چهارمی سفارت امریکا درکابل

"گزارشدهی نورمحمد تره کی (آموزگارکبیرونابغه شرق!) بسفارت امریکا"

بدون هیچگونه تبصرۀ فقط ترجمۀ متن سند محرم خدمت دوستان تقدیم میگردد تا خود قضاوت کنند...:

از:           سفارت امریکا درکابل

تاریخ:      20 مارچ 1965

موضوع:   گزارش ایجاد حزب سیاسی افغانی

خلاصه

منشی عمومی"اولین حزب سیاسی" افغانستان که درسالیان آخرایجاد شده در باره ای ایجاد، ترکیب  و برنامه عمل حزب خود در14 مارچ گزارش داد. با وجودی که آیندۀ این حزب با درنظرداشت مبهمی تصامیم حکومت  بارتباط اجازۀ فعالیت سیاسی درقانون اساسی جدید، نامعلوم است؛احتمال دارد این گروپ جدید، نقشی مهمی ایفا نماید.

* * * * * * *

نورمحمد تره کی (منبع محفوظ)، موضوع گزارشات قبلی (...) و فعال درعرصه سیاسی، بتاریخ 14 مارچ 1965 بخانه کارمندسفارت خواسته شد. تره کی توضیح  داد که او می خواست  کارمند را قبل از ختم  سفر موصوف و ترک کابل بتاریخ 19 مارچ ملاقات نماید. تماس با تره کی درماه دسمبر 1963 بعلت ترس تره کی ازنظارت (تعقیب حکومت)  و خواهش موصوف برای آزاد بودن از ظن مقامات (دولتی) بخاطرتلاش  او جهت ایجاد یک حزب سیاسی با پشتیبانی سفارت امریکا، قطع شده  بود. (گفتگو بواسطۀ  وقوع  شدید ترین زلزله ای  سالیان آخر در کابل مختل گردید).   

تاسیس حزب سیاسی. تره کی اظهارداشت که درجریان 15 ماه گذشته بسیارمصروف بوده و حزب  سیاسی جدید او حدود دوماه  قبل در کابل ایجاد شده است. حزب بنام دموکراسی خلقی ویا حزب دموکراتیک خلق یاد میشود. اوگفت که منحیث منشی عمومی انتخاب شده و رهبر واقعی حزب میباشد.

تره کی گفت که هواخواهان حزب در26 ولایت از29 ولایت افغانستان ، نمایندگان خویش را بخاطر"جرگه" کابل درماه دسمبربرگزیده بودند. هر نماینده توسط  گروپ های محلی 5 الی 10 نفری انتخاب شده بود. بعدا، جرگۀ 42 نفری بتعداد 15 نفر را منحیث کمیته اجرائیه انتخاب نموده و این کمیته، تره کی را منحیث منشی عمومی برگزیده است.

ترکیب حزب. تره کی بامعرفی اعضای کمیته اجرائیه سخت مخالفت می کرد، اما بالاخره دونفر را معرفی نمود: بدخشی، که تا اینوقت، سفارت موصوف را نمیشناخت و ببرک، یک رهبرجوان (به گزارش ...مراجعه شود). از موصوف پرسیده شد که آیا غلام محمدغبارعضویت این حزب رادارد، تره کی جواب داد که محمد صدیق فرهنگ، معین وزارت پلان، غبار (وپسرموصوف  در وزارت خارجه) را ازتره کی بطرف  گروپ فرهنگ کشانیده است. تره کی در مورد  فعال بودن غبار شک داشته  و میگفت که فرهنگ ازغبار (آنطورکه تره کی امیداواراست) منحیث یک مهره استفاده کند. بهرصورت، غبار دربین نسل جوان بعلت گرفتن یک اپارتمان ازحکومت، بدنام شده است. لذا  گروپ تره کی، نمیخواست با غبارکار کند. تره کی میگفت که، چنانچه در موارد قبلی هم گفته است، هیچ یک ازاعضای برجسته دولت نمیتوانند مردم پسند بوده ولذا حزب تره کی درمورد آنها محتاط بوده است.       

تره کی گفت که اعضای حزب او از بین کارگران، دهقانان، مامورین حکومت، طبقات متوسط وتجاروسرمایه داران "خوب"(غیرسودخور) تشکیل شده است. حزب ازحمایۀ هریک ازگروپ های قومی ومنطقوی افغانستان برخوردار بوده  و شامل ملاها، زمینداران و رهبران  قبایلی میباشد. با آنهم این (حزب) بطور عمده بالای پشتون ها متکی  میباشد؛  تره کی بازتکرارکرد که اگریک حزب سیاسی بخواهدنقش ملی ایفاکند باید ازتمام گروپ های قومی نمایندگی نماید.

برنامه حزب. تره کی گفت که هدف حزب اوتقویه طبقه متوسط، ارتقای سطح زندگی مردم و فراهم آوری معاونت ازعناصرسرمایه دار به این مقاصد میباشد. اوگفت که  برنامه حزب تا اندازۀ چپ است؛ آنهم بخاطر پیشگیری از داود "حرامزاده"  که  بصورت  دوامدار خود را علاقمند "سوسیالیزم" میگویدونقش سیاسی مهمی درزمان مناسب درآینده بازی خواهد کرد. تره کی گفت که حزب اوطرفداراصلاحات ارضی میباشد؛ اصلاحات  ارضی  در ولایت  فراه  ضروری است، چون  زمینداران بزرگی در آنجا وجود دارند، ولی این مسئله در جاهای دیگر زیاد مهم نیست. اوگفت که حزب اوازاصلاحات ارضی منحیث یک وسیله برای بدست آوردن رای استفاده خواهد کرد.

درسیاست خارجی، تره کی گفت که  حزب او از پالیسی بیطرفی وعدم انسلاک طرفداری میکند. اوبا موقف ایالات متحده درمورد ویتنام ابراز عدم همدردی نموده وپیشنهاد کرد که ایالات متحده باید با "ایدیولوژی" کمونیستی با صدورمبلغین، نفوذی ها وعساکردرشمال مرزجواب دهد، همانطورکه  شمال درجنوب انجام میدهد. اوگفت که پشتیبانی از قضیۀ  "پشتونستان" نیزضروری است. اعضای کمیته اجرائیه این موضوع را به تفصیل مورد بحث قرار داده ومنابع آنها گزارش دادندکه پشتون های ولایات باین مسئله همدردی کافی نشان داده ودرنظرنگرفتن این قضیه، غیرعاقلانه  خواهد بود. تره کی اظهار کرد که هیچ  حزب  سیاسی در افغانستان نمیتواندخطرکنارگذاشتن مفکوره قوی پشتون ها (پشتونستان) را به چالش بگیرد. او گفت  که، بآنهم،  قضیۀ پشتونستان  برای حزب سیاسی او یک مسئلۀ داغ نمیباشد.

تره کی گفت که حزب او یک جریده هفتگی را به مجرد اصلاح  قانون رسانه ها با در نظرداشت انتقادات شدید، درآینده نزدیک به نشرخواهد رسانید. تره کی گفت که این هفته نامه بزودی به روزنامه تبدیل خواهد شد. جریده بنام یک شخص ثبت خواهدگردیدچون احزاب سیاسی هنوز قانونی نیستند. اوگفت که حزب او تا زمان قانونی شدن احزاب سیاسی  ویا درغیرآن، منحیث یک "انجمن" فعالیت خواهد کرد.

فعالیتهای سیاسی دیگر. تره کی اظهارداشت که حزب او یگانه حزب سیاسی میباشدکه تاکنون ایجاد شده است. تلاش خلیل الله خلیلی، مشاور مطبوعاتی شاه، جهت ایجاد یک حزب از طرف شاه  و یا حکومت را خنده آوردانست. اوهمچنان امکانات اینکه کمونیست ها (اگر کسی  در افغانستان باشد) بتوانند نقشی سیاسی ای درافغانستان بازی کنند، را کم شمرد.

تبصره. تره کی از بحث درمورد حزب جدید خود محتاط بود، لذا  نشان میداد که اوهنوز بارتباط تماس هایش با یک کارمند سفارت نگران است. بآنهم اوتاکید داشت که میخواهد ازتماسهای مخفی وگاهگاهی، با سفارت برخوردار باشد و بخصوص میخواهد که درجشن چهارم جولای دعوت گردد.

تره کی دررابطه به حزب جدید خود، خوشبینی قابل ملاحظه ای بنمایش گذاشت. اودرچندین مورد، بطورنیمه- جدی خودرا منحیث "یکی ازصدر اعظمان آینده" قلمداد کرد. تصوراینکه این حزب جدید چقدر زنده خواهد ماند، مشکل است. قسما بعلت اینکه حکومت وشاه  ظاهرا تصمیم نگرفته اند که قوانین جدیدانتخابات واحزاب سیاسی رااجازه دهندوهم بدلیل اینکه گروپ های سیاسی دیگر، یک حالت "منتظر و ببین" را اتخاذ نموده ویا  هنوزبرنامه فعالیت خویش راآشکارنکرده اند. بآنهم بادرنظرداشت تجربه واصرار تره کی، احتمال آن وجود دارد که حزب جدید او نقش مهمی را بازی خواهد کرد.

هووارد جی. اشفورد

قونسل سفارت درامورسیاسی    

لینک سند:

http://www.icdc.com/~paulwolf/pakistan/khalq20mar1965.htm