استقلال عامل سعادت ملت ها است
افغانستان بنابر موقعيت جغرافياى سياسى خويش در بيشترين دوره هاى تاريخ طولانىپرفراز ونشيب خود معبرلشكر جهانگشايان قديم وقدرتهاى استعمارى نوين بوده وهربار شدت ودامنهْ اين تجاوزات با ابعاد گسترده تر وزيانبار تراز پيش چهره نمايانده است. پى اّمد زيانبار اين دور وتسلسل درگيرى ها، گسترش فرهنگ خشونت، تقديس زور و قدرت برتر، انقطاب اجتماعى وفرهنگى، فقر روز ا فزون، گذشته گرايى وحفظ مناسبات عقب مانده عشيره يى بوده است.
مردمان سرزمين ما در نبرد نابرابر باقدرتهاى استعمارى، توانايى هاى عظيمى را از خود تبارز داده وهر بار باجانبازى، مقاومت نموده اند وشاهد كاميابى در اين نبردها نيز بوده اند. مگر در گذار به سوى توسعه اجتماعى ومدرنيته وتمثيل يك نظام سياسى كاراّ ورويكرد به فرهنگ عقلانيت ومدرن توفيق چندانى نداشتند.
جنبش اّزادىخواهى و استقلال طلبى مردم افغانستان كه داعيهْ پيشرفت اجتماعى ، نظام حقوقى هنجارى را داشت ودر راه به ثمر رسانيدن اين داعيه جانبازى نيز نمود ،
با حصول استقلال وتحقق اّزادى، در مبارزه بين عقب ماندگى ومدرنيزم باواكنش سازمان يافتهْ عوامل وابسته وعقبگرا مواجه شده، فراّيند اصلاحات متوقف وكشور وارد دور ديگرى ازبحران گرديد.
زيرا به اّسيب ها ، نقاط ضعف دسايس عمال مداخله گر، توجه صورت نگرفته در شرايط مساعد و مناسب به اّشوب ها كم بها داده شد.
مداخله گسترده بيگانگان در امور داخلى وطن عزيز ما افغانستان، دودستگى دستگاه حاكمه، مخالفت اقشار وابسته به اجانب وبشتابزدگى در اصلاحاتى، كشور را در بستر تحركات عوامل خارجى و مزدوران اّن قرار داد. وروند اصلاحات به نسبت انجاميد ونظام سياسى در تداوم بحران ازهم پاشيد: با ازهم پاشيدگى سيستم، بارديگر حاكميت اسبتدادى وابسته متكى به انقطاب اجتماعى واختلافات اتنيكى حاكم شد. وبادامن زدن به اختلافات وفشار برديگر انديشان،كشور به زندان بزرگ مبدل شد. مجاهدتها وجانبازى هاى بيش از يك سده نسل از خود گذر وفداكار جامعه در به ثمر رسانيدن اهداف اّزاديخواهان ، كم رنگ بوده و گذار جامعهْ مابه سوى استقلال، اّزادى واقعى ، توسعهْ اجتماعى ، ايجاد نهادها وسيستم سياسى مدرن، بارهايى از قيد وبند وابستگى هاى قومى ، لسانى، مذهبى، خانواده گى وتنظيمى. باتكيه بر ارزشهاى عام ملى وايجاد نهاد هاى سياسى كارا ، سنگ سياسى يك نظام سياسى منتخب را پى افگنيم واّزادى و استقلال را توام با برابرى در توزيع عادلانه امكانات تعميم بخشيم.
******************************************************************************
جامعه مدنی و توسعه اجتماعی
استاد سيحون
بحث روى مفهوم ومضمون جامعه مدنى مانند ساير مقولات ومفاهيم نظرى ديگر، ريشه در ارزشهاى روبه رشد و تكاملى غرب داشته و با انقلاب اطلاعاتى، اين مفاهيم وارد حريم سنتى جوامع بسته شرقى نيز گرديده است.
به منظور پيگيرى اين بحث اولاً ديدگاههاى نظرى كلاسيك اّن را مختصراً بررسى نموده، چالشها و وافق هاى نوين جامعه مدنى افغانستان را مطرح مى نماييم:
" حضور وگستردگى جامعه مدنى منوط به نهاد ها وشبكه هاى وسيعى از روابط ونمايندگى اين نهاد ها در جامعه مى باشد كه جامعهْ مدنى را احتوا مى كند"
"در برابر جامعه مدنى ملى جامعه ى فرامنطقوى و فرا ملى وجود دارد" كه نمايندگى از فرهنگ وسياست جهانى مى نمايد.
منشأ جامعه مدنى مدرن به اواخر قرن هجدهم و اوايل قرن نزدهم ميلادى برمى گردد. و در اّغاز براى گستره مناسبات اجتماعى كه برمبناى اجتماع اّزاد افراد، استوار بود،اطلاق مى شد.
از ديد كلاسيكها " جامعه مدنى به طور خاص عبارت بود از اجتماع منهاى دولت" به نظر هگل " جامعهْ مدنى گستره تضاد هاى است كه اين تضاد ها مى توانند در نهاد عالى (دولت) كه اّرمانهاى اخلاقى متعالى جامعه را مى سازد" حل گردد.
به نظر ماركس " جامعه مدنى يك حوزه يا گستره منازعه ميان منافع خصوصى رقيب است، بنابر اين نمى تواند در دولت منحل گردد"
" انتونيوگرامشى " جامعهْ مدنى را درشكل بسيار خاصتر از اّنچه كلاسيكها مى پنداشتند تعريف نمود. او ادعا نمود كه جامعه مدنى " بين ساختار هاى اقتصادى ودولت ونهاد هاى حقوقى وقهرى اّن وجود دارد.
از نظر وى جامعه مدنى عبارتست از " مجموعهْ نهاد هايى كه از طريق اّن جامعه خود را به صورت خود مختار اّن ا ز دولت سازماندهى و نمايندگى مى نمايد.
از نظر وى كليسا ها، احزاب، انجمن هاى حرفوى ،انجمن هاى تعليمى وفرهنگى نيز شامل جامعه مدنى مى باشند.
جامعه مدنى در كشور هاى استبدادى اروپاى شرقى به شكل نهاد هاى فرهنگى نقش اّغاز گر تغيير در قدرت سياسى را ايفا كرد. درپايان قرن بيستم انكشاف جامعه مدنى معيار مهمى براى توسعهْ دموكراسى و تعميق اّن تلقى مى گرديد.
جامعهْ مدنى در كشورما تاكنون تعريف نشده علاوتاً محدوده فعاليتهاى اّن نيز مشخص نيست وگذار دراماتيك جامعه ما از استبداد فراگير به سوى جامعهْ باز با چالشها و فراز و فرودهاى همراه است كه گاه واكنش عوامل سنت گرا را در برابر اين تحولات در پى دارد. جامعهْ مدنى ما در تمرين دموكراسى وحركت بهسوْى اّن از مودلهاى ناكام و ورشكسته ى پيروى مى كند كه خود در قرائت ارزشهاى منسوب به اّن عاجز اند. در اين جامعه نهاد هاى غير دموكراتيك در وابستگى به منافع سياسى وا قتصادى گروههاى مربوط،روشهاى محافظه كار اند وواكنشى را در برابر مدرنيسم تمرين مى كنند.د رچنين شرايطى جامعهْ مدنى ما فاقد قدرت تأثير گذارى بر روند گرايشهاى غير دموكراتيك واقتدار گرايانه دستگاه حاكمه مى باشد.
اّسيب هاى جامعهْ مدنى ما بررسى نشده ويكى از دلايل ناپايدارى وعدم پيگيرى، درفراّيند مدرنيسم برعليه عقب ماند گى ، وابستگى نهاد هاى مدنى، دستگاه حاكميت بوده است به اين دليل گاهى طومار حاكميت پيچيده شده نهاد هاى حامى و وابسته اّن نيز لباس بدل نموده وهمرنگ جماعت شده اند. بناءً جامعه مدنى ما از فراّيند پويايى بهره كافى نداشته و به خودمتكى نبوده است.
ولى مطبوعات گذشته ونوپاى كشور را مى توان از اين تعبير قسماً مستثنى دانست زيرا با اندك مجال، خامه به دستان متعهد در برگهاى جرايد و مجلات به نقد واصلاح وضع پرداخته اند، هر چند در مواردى اين نقد ها بارويكرد به نفى وطرد خوب وبد ويرانگر وبرانداز نيز بوده اند.
نهاد هاى جامعهْ مدنى ما برخاسته از ضرورت ونياز درونى گروههاى ذى نفع نبوده وا ين حركت خودا نگيخته با تحرك ودرون نگر نيز نبوده برخى مصلحتها و گرايشهاى مقطعى در فراّيند ساختار اّن نقش بازى كرده است: حقوق زنان را مردان داعيه دارى مى كنند، اّرمان جوانان را پيران حامى وقيم اند.... وبه جاى فرهنگيان ، سياستمداران تصميم مى گيرند...
جامعهْ مدنى ما در فراّيند تحولات سياسى فاقد نقش وتأثير بوده وبادرك اين خصوصيت جامعهْ مدنى در پيچ وخم تغييرات سياسى، نقش افشا گرانه مطبوعات نيز كمتر رنگ مى باشد.
احزاب وگروههاى سياسى بيرون از حاكميت باوجود همخوانى برنامه هاى سياسى وقرائت يكسان شان از مفاهيم در جزاير جداگانه و در دنياى پندار هاى خود فرو رفته وتمايلى به مشاركت در بستر وسيع را ندارند.
حضور جامعهْ مدنى درارزيابى وعملكرد ها ونتايج برنامه هاى كارى دستگاه سياسى، محسوس نيست و در مواردى به قطب هاى امتياز خواهى قومى و تبار گرايى انحطاطى نيز پرسه مى زنند.
عدم پختگى جامعهْ مدنى ما را تعدد كانديداهاى رياست جمهورى اّينده افغانستان نيز بارز ساخت،درلست كانديداهاى رياست جمهورى حتا از طيف هاى قومى وحزبى واحد، كانديدا ها باهم به رقابت پرداخته اند، كه بدون شك وزنه را براى كاميابى افراد وعوامل وابسته وپيمان هاى پشت پرده مساعدتر مى سازد.
با اينهمه سامانه هاى جامعهْ مدنى وفراّيند اّن به تدريج شكل مىگيرد اميد مى رود تا با استمرار ودوام به سوى بالندگى ورشد موزون ومتناسب راه به منزل مقصود برد