باقی – سمندر
سخنی با ملا های نحوی و درسهای فراموش ناشدنی از تاریخ
به اسارت کشیده شدن علی محقق نسب باعث خشنودی عده ای شده است، اما انسانهایی آزاد اندیش و دگر اندیش خویشتن را در غم و اندوه، رنج و اسارت علی محقق نسب شریک دانسته و تا حال بار ها اعتراض نموده اند .
برخورد های مکررستره محکمه و قوه قضاییه حکومت حامد کرزی مرا واداشت تا یکبار دگر به درازنای تاریخ سیر و سفری نموده و دریابم که :
خلفای که خود را امیر المومنین میخواندند و امرا یی که خلفا را به رسمیت میشناختند، قرن ها پیش با دگر اندیشان چه نوع برخورد مینمودند ؟
آِیا مخالفین خود را به اسارت میکشیدند ؟
انهاییکه حکم گرفتاری، لت وکوب، شکنجه و اسارت و دار را در زبان واشاره بیان داشتند و عمل کردند، از چه نوع تفکری برخوردار بوده اند و چگونه دگر اندیشان را از صحنه بدور میساختند . ؟
برای دریافتن پاسخ به این پرسش من ناگزیرم که بخشهای زیادی از مطالب کتاب ها را در این نبشته اقتباس نمایم و خواننده را با خود یکجا در جریان مطالعه قرار دهم و داوری را در پایان به خواننده های ارجمند میگذارم.
علی محقق نسب نوشته بود که :
« مساله ی ارتداد، از مسایل مهمی است که در علوم مختلف مانند تفسیر، کلام و تاریخ مورد گفت و گو قرار گرفته و کرانه های متفاوتی یافته و ابعاد خطرناکی پیدا کرده است»
{ مقاله ارتداد در اسلام علی محقق نسب}
آری همینطور است علی محقق نسب !
مگر بخاطر نداریم که سیما ثمر را تکفیر کردند و بعدا نامش را سلمان رشدی افغانستان گذاشتند و سر انجام به شکل دیپلوماتیک در سودان تبعید نمودند ؟
مگر صبغت الله مجددی در زیر خیمه و غژدی لویانوجرگه (مجلس بزرگان|) ملالی جویا را تکفیر ننمود و عبدالرسول سیاف بر ضد آ ن سرو صدا راه نیانداخت و عد ه زیادی از ملاها را تحریک ننمود ؟
مگر شیما رضائی گوینده تلویزیون طلوع را نه کشتند؟
مگر دو دانشجو یا محصل را در هرات به عبور از خط قرمز و کفر گوئی متهم نساختند ؟
مگر از سال 1978 تا حال ده ها معلم، انجنییر، داکتر را تکفیر ننموده و نه کشتند ؟ مگرمولانا سایمه مقصودی / اکبر گوینده رادیو تلویزیون را غیابا تکفیر ننموده و در مقابل خانه اش در ویسل آباد چهاردهی نه کشتند ؟
مگر در دهه پنجاه سیدال سخندان را در صحن دانشگاه کابل به ضرب گلوله نه کشتند؟
مگر عصمت جان محصل را در پوهنتون کابل زخمی نساختند و بعدا در سال1979 در زاهدان پارچه چارچه نساختند؟
مگر عبدالرحمن را در جلال آباد در زمان ظاهر شاه ملا ها پارچه پارچه ننمودند و نه کشتند ؟
و ده ها نمونه دیگر همه حاکی از آن اند که با سلاح و چماق تکفیر مخالفین خویش را از سر راه خود به دور میسازند .
از همین رو :
من خواهم کوشید تا نه تنهاابعاد خطرناک بلکه جنایت کارانه ای را که در گذشته ها اتفاق افتیده و اینک به تاریخ پیوسته است، در این نبشته ای ناتراش و ناخراش برجسته سازم تا با بتوانیم از تکرار ابعاد خطرناک و جنایت تا حد ممکن جلو گیری نماییم.
من ناگزیرم نخست مسایل ابتدایی را برای ملا های ستره محکمه از یک سو و برای خوانند های این نبشته از سوی دیگر روشن سازم . برای روشن شدن دیدگاه ها نخست میبینیم که مولا نا جلال الدین در باره همچو ملا ها چه نظر داشته است ؟
نیم نگاهی به مثنوی معنوی مولانا جلال الدین محمد بلخی
مو لوی جلال الدین بلخی – رومی به صراحت گفته است که :
پیش از عثمان یکی نساخ بود
کاو به نسخ وحی جدی مینمود
چون نبی از وحی فرمودی سبق
او همان را وا نبشتی بر ورق
پرتو آن وحی بر وی تافتی
از درون خویش حکمت یافتی
عین آن حکمت بفرمودی رسول
زین قدر گمراه شدآن بو الفضول
کانچه میگوید رسول مستنیر
مر مراهست آن حقیقت در ضمیر
پرتو اندیشه اش زد برر سول
قهر حق آورد بر جانش نزول
هم ز نساخی بر آمد هم ز دین
شد عدوی مصطفی و دین به کین
اینک عده ای دیگر از یمن مدارس دیو بندی، پشاور و ملتان و قم و نجف با دریافت کلدار و تومان ودالر و دینار آنچنان گمراه و بو الفضول شده اند که علی محقق نسب را تکفیر میکنند و همیان شان پر از کیسه ای سیم و زر بانک جهانی و شرکا میگردد. اگر خاموش بنشینیم گناه است، اگر با توهم برخورد نماییم و فکر کنیم که چند تن گمراه آزرده میشود و باید نرم نرمک بنویسیم، این اشتباه دیگر خواهد بود و بایست به این ملا نقطی ها در قوه قضاییه و ستره محکمه افغانستان روشن ساخت که میتوانندعمارتی را با ظلم و ستم و استبداد برپا سازند، اما چه سود بر خلایق خواهد داشت و تا چند دوام خواهد کرد؟ و سرانجام سرنوشت خود مستبدین چه خواهد بود ؟
مولوی جلال الدین بلخی در قونیه میگفت :
همچنانکه هرکس در معرفت
میکند موصوف غیبی را صفت
فلسفی از نوع دیگر کرده شرح
باحثی مر گفت اورا کرده جرح
و آن دگر در هر دو طعنه میزند
و آن دگر از رزق جانی میکند
هریک از ره این نشانه ز آن دهند
تا گمان آید که ایشان ز آن ده اند
این حقیقت دان نه حق اند این همه
نی به کلی گمرهانند این رمه
ز آنکه بی حق باطلی نآید پدید
قلب را ابله به بوی زر خرید
گر نبودی در جهان نقدی روان
قلبها را خرج کردن کی توان
تا نباشد راست کی باشد دروغ
آن دروغ ار راست میگیرد فروغ
بر امید راست کژ را میخرند
زهر در قندی رود آنگه خورند
گر نباشد گندم محبوب نوش
چه برد گندم نمای جو فروش
پس مگو کین جمله خیال است و ضلال
بی حقیقت نیست در عالم خیال
حق شب قدر است در شبها نهان
تا کند جان هرشبی را امتحان
نه همه شبها بود قدر ای جوان
نه همه شبها بود خالی از آن
در میان دلق پوشان یک فقیر
امتحان کن و آنکه حق است آن بگیر
مومن کیس ممیز کو که تا
باز داند هیزکان را از فتی
گرنه معیوبات باشد در جهان
تاجران باشند جمله ابلهان
پس بود کالا شناسی سخت سهل
چونکه عیبی نیست چه نا اهل و اهل
ورنه همه عیب است دانش سود نیست
چون همه چوب است اینجا عود نیست
آنکه گوید جمله حقند احمقی است
وآنکه گوید جمله باطل او شقی است
تاجران انبیا کردند سود
تاجران رنگ وبو کور و کبود
می نماید مار اندر چشم مال
هر دو چشم خویش را نکو بمال
منگر اندر غبطه این بیع و سود
بنگر اندر خسر فرعون و ثمود
اینک که تاجران رنگ وبو زیر سایه فرعون و قارون ای زمان، یزید مابانه به تکفیر علی محقق نسب پرداخته اند و برای نه تنها عوام الناس بل برای خواص هم تفکیک راست و دروغ مشکل مینماید و زهر در قند بکام مردم بیچاره ای افغانمستان فرو برده میشود، بایست بیشتر از آنچه تصور میشود برای روشنگری همت گماشت.
انهاییکه علی محقق نسب را تکفیر نموده اند جزء گروه خود پرستان ای اند که جزء صرف نحو و ضرب و ضربا و ضربو _ضربنا را از استادان گمراه خود بنام علم دین، چیزی دگری نیاموخته اند و اینک برمردم ظلم روا میدارند و عالم دین را تکفیر میکنند.
مولا نا جلال الدین بلخی میگفت :
آن یکی نحوی به کشتی در نشست
رو به کشتیبان نمود آن خود پرست
گفت هیچ از نحو خواندی گفت لا
گفت نیم عمر تو شد در فنا
دل شکسته گشت کشتیبان ز تاب
لیک آن دم کرد خامش از جواب
باد کشتی را به گردابی فگند
گفت کشتیبان بدان نحوی بلند
هیچ دانی شنا کردن بگو
گفت نی ای خوش جواب خوب رو
گفت کل عمرت ای نحوی فناست
زآنکه کشتی غرق این گردابهاست
محو می باید نه نحو اینجا بدان
گر تو محوی بی خطر در آب ران
آب دریا مرده را بر سر نهد
ور بود زنده ز دریا کی رهد
چون بمردی تو ز اوصاف بشر
بحر اسرارت نهد بر فرق سر
ای که خلقان را تو خر میخوانده ای
این زمان چون خر بر این یخ مانده ای
گر تو علامه زمانی در جهان
نک فنای این جهان بین و ین زمان
مرد نحوی را از آن در دوختیم
تا شما را نحو محو آموختیم
فقه فقه و نحو و نحو و صرف و صرف
درکم آمد یابی ای یار شگرف
آن سبوی آب دانش های ماست
و آن خلیفه دجلهء علم خداست
ما سبو ها پر به دجله میبریم
گر نه خر دانیم خود را ما خریم
باری اعرابی بدان معذور بود
کو ز دجله بی خبر بود و ز رود
گر ز دجله با خبر بودی چو ما
او نبردی آن سبو را جا بجا
بلکه از دجله چو واقف آمدی
آن سبو را بر سر سنگی زدی
پس میبینیم که نحوی ها با کژ و مژ شان میخواهند در این گرداب افغانستان بازهم مردم را به غرق شدن بکشا نند، چون نه خود شان شنا بلد اند و نه ز اوصاف بشر چیزی در مدارس خود آموخته اند. پس برماست تا مشعل روشنگری را همیشه بلند نگهداشته و لحظه ای تسلیم تاریکی ها نشویم.
مولانا جلال الدین اندرزی بس جالب بما داده است که باهم میخوانیم.
پیل اندر خانه تاریک بود
عرضه را آورده بودندش هنود
از برای دیدنش مردم بسی
اندر آن ظلمت همی شد هر کسی
دیدنش با چشم چون ممکن نبود
اندر آن تاریکی اش کف می بسود
آن یکی را کف به خرطوم او فتاد
گفت همچو ناودانست این نهاد
آن یکی را دست بر گوشش رسید
آن بر او چون باد بیزن شد پدید
آن یکی را چو کف بر پایش بسود
گفت شکل پیل دیدم چون عمود
آن یکی بر پشت او بنهاد دست
گفت خود این پیل چون تختی بده ست
همچنین هر یک به جزوی رسید
فهم آن میکرد هر جا میشنید
از نظر گه گفتشان شد مختلف
آن یکی دالش لقب داد این الف
در کف هر کس اگر شمعی بدی
اختلاف از گفتشان بیرون شدی
چشم حس همچون کف دست است و بس
نیست کف را برهمهء او دست رس
چشم دریا دگر است و کف دگر
کف بهل و ز دیده دریا نگر
جنبش کف ها ز دریا ها روز و شب
کف همی بینی و دریا نی عجب
ما چو کشتی ها بهم برمیزنیم
تیره چشمیم و د ر آب روشنیم
ای تو در کشتی تن رفته به خواب
آب را دیدی نگر در آب آب
آب را آبی است که او می راندش
روح را روحی اس کاو میخواندش
آری !
در کف هر کس اگر شمعی بدی
اختلاف از گفت شان بیرون شدی
مشکل اینجاست که افغانستان در تاریکی فرورفته و ظلمت از کران تا کران کشور دامن گسترده است. از اینر و دها ملا انصار الله ها علی محقق نسب را تکفیر میکنند و برماست تا به این نحوی ها به این ادمک هایی که چنان میدانند که دانای جهان آنان اند، هوشدار بدهیم که:
نه آقایون ملا نقطی !
ما نمیگذاریم که چماق تکفیر تان هر آزاد اندیش را به کشتار گاه روان دارد.
ان زمان ها گذشت که گفته ای ابو علی سینارا آویزه گوش خود ساخته بودیم و شعر ابن سینا را بخاطر می آوردیم که میگفت :
با این دو سه نادان که چنان میدانند
از جهل که دانای جهان آنانند
خرباش که این جماعت از فرط خری
هرکه او نه خراست کافرش میخوانند
اینک که علی محقق نسب را کافر میخوانند، چه باید کرد ؟
ما نیز به حکم دوسه نادان به تکفیر علی محقق نسب صحه بگذاریم یا اینکه به دفاع از علی محقق نسب بر خیزیم.؟
مولانا ی رومی گفته است که :
گر قلم بدست غدار بود منصور بر سر دار بود
نگاهی به برخورد ملا ها در مورد منصور حلاج
در سده های گذشته نیز ملا ها بخاطر منافع حکمرانان و خلافت مورثی پیوسته مخالفین خود را در زندان گسیل میداشتند که یک نمونه آنرا شیخ فرید الدین عطار برای ما بیان داشته است.
شیخ فرید الدین عطار در تذکره اولیا در مورد منصورحلاج چنین سخن گفته است :
« آن قتیل الله فی سبیل الله، شیر بیشهء تحقیق، آن شجاع صفدر صدیق، آن غرقه ای دریای مواج، حسین منصور حلاج، رحمته الله علیه، کاری او کار عجب بود وواقعات غرایب که خاص اورا بود که هم در غایت سوز و اشتیاق بود و در شدت لهيب فراق مست و بی قرار و شوریده روز گار بود و عاشق صادق و پاک باز و وجد و جهدی عظیم داشت و ریاضتی و کرامتی عجب و عالی همت و رفیع قدر بود و او را تصا نیف بسیار است با الفاظی مشکل در حقایق و اسرار و معانی محبت کامل و فصاحت و بلاغتی داشت که کس نداشت و دقت نظری و فراستی داشت که کس را نبود و اغلب مشایخ کبار در کار او ابا کردند و گفتند اورا در تصوف قدمی نیست مگر عبد الله خفیف و شبلی و ابو القاسم قشیری و جمله متاخران الا ما شا الله که اورا قبول کردند و ابو سعید بن ابو الخیر قدس الله روحه العزیز و شیخ ابوالقاسم گرگانی و شیخ ابو علی فارمذی و امام یوسف همدانی رحمته الله علیهم اجمعین در کار او سیری داشته اند و بعضی در کار او متوقفند. چنانکه استاد ابو القاسم قشیری گفت در حق او:
که اگر مقبول بود برد {دهن} خلق مردود نگردد و اگر مردود بود به قبول خلق مردود نشود
و باز بعضی او را به سحر نسبت کردند و بعضی اصحاب ظاهر به کفر منسوب گردانیدند.....|»
منصور حلاج به شبلی گفته بو د که :
« یا ابابکر دستی برنه که ما قصد کار عظیم کرده ایم و سرگشته ای کاری شده و چنین کاری که خودرا کشتن در پیش داریم چون خلق در کار او متحیر شدند منکر بی قیاس و مقر بی شمار پدید آمدند و کار های عجایب از او بدیدند زبان دراز کردند و سخن او به خلیفه رسانیدند
و جمله بر قتل او اتفاق کردند از آنکه میگفت :
انا الحق
.
گفتند بگوی هو الحق .
گفت :
بلی همه اوست شما میگویید که گم شده است بلکه حسین گم شده است بحر محیط گم نشود و کم نگردد.
جنید را را گفتند :
این سخن که منصور میگوید تاویلی دارد ؟
گفت:
بگذارید تا بکشند که نه روز تاویل است .
پس جماعتی از اهل علم بر وی خروج کردند و سخن اورا پیش معتصم تباه کردند و علی بن عیسی را که وزیر بود بر وی متغییر گردانیدند.
خلیفه بفرمود :
تا اورا به زندان برند و او را به زندان بردند یک سال، اما خلق میرفتند و مسایل می پرسیدند بعد از آن خلق را از آمدن منع کردند مدت پنج ماه کس نرفت مگر یک بار. ابن عطا و یک بار عبدالله خفیف و یک بار ابن عطا کس فرستاد که ای شیخ از این سخن که گفتی عذر خواه تا خلاص یابی .
حلاج گفت :
کسی که گفت گو عذر خواه .
ابن عطا چون این بشنید بگریست و گفت ما خود چند یک حسین منصوریم.
نقل است که شب اول که او را حبس کردند بیامدند او را در زندان ندیدند. جمله زندان بگشتند کس را ندیدند . شب دوم نه او را دیدند و نه زندان هرچند زندان را طلب کردند ندیدند . شب سوم او را در زندان دیدند .
گفتند :
شب اول کجا بودی و شب دو م زندان و تو کجا بودید ؟ اکنون پدید آمدید این چه واقعه است ؟
گفت :
شب اول من به حضرت بودم از آن نبودم و شب دوم حضرت اینجا بود از آن هر دو غایب بودیم . شب سوم باز فرستادند مرا برای حفظ شریعت . بیایید و کار خود کنید.
نقل است که در شبانروزی در زندان هزار رکعت نماز کردی .
گفتند :
میگوئی که من حقم . این نماز را چه میکنی.؟
گفت :
ما دانیم قدر ما .
نقل است که در زندان سیصد کس بودند چون شب در آمد گفت ای زندانیان شما را خلاص دهم .
گفتند :
چرا خود را نمی دهی ؟
گفت :
ما در بند خداوندیم و پاس سلامت می داریم . اگر خواهیم به یک اشارت همه بند ها بگشاییم، پس به انگشت اشارت کرد همه بند ها از هم فرو ریخت.
ایشان گفتند :
اکنون کجا رویم که در زندان بسته است ؟
اشارتی کرد رخنه ها پدید آمد .
گفت:
اکنون سر خویش گیرید .
گفتند :
تو نمی آیی ؟
گفت :
ما را سری است که جز بر سر دار نمی توان گفت
دیگر روز گفتند :
زندانیان کجا رفتند ؟
گفت :
آزاد کردیم.
گفتند :
تو چرا نرفتی ؟
گفت :
حق را با من عتابی است، نرفتم.
این خبر به خلیفه رسید .
گفت :
فتنه خواهد ساخت. اورا بکشید یا چوب زنید تا از این سخن برگردد. سیصد چوب بزدند . به هر چوبی که میزدند آوازی فصیح می آمد که لا تخف یا ابن منصور.
شیخ عبد الجلیل صفار گوید که :
اعتقاد من در آن چوب زننده بیش از اعتقاد در حق حسین منصور بود از آنکه تا آن مرد چه قوت داشته است در شریعت که چنان آواز صریح میشنید و دست او نمی لرزیدو همچنان میزد پس دیگر بار حسین را ببردند تا بر دار کنند . صد هزار آدمی گرد آمدند و او چشم گرد می آورد و میگفت:
حق، حق، حق انا الحق.
نقلست که درویشی در آن میان از او پرسید که عشق چیست ؟
گفت :
امروز بینی و فردا بینی و پس فردا بینی.
آن روزش بکشتند و دیگر روزش بسوختند و روز سوم بباد بر دادند.
یعنی عشق اینست خادم او در آن حال وصیتی خواست.
گفت :
نفس را به چیزی مشغول دار که کردنی بود و اگرنه او ترا به چیزی مشغول دارد که نا کردنی بود که در این حال با خود بودن کار اولیاست .
پسرش گفت:
مرا وصیتی کن .
گفت :
چون جهانیان در اعمال کوشند تو در چیزی کوش که ذره ای از آن به از مدار اعمال جن وانس بود و آن نیست الا علم حقیقت. ......
پس در راه که میرفت می خرامید . دست اندازان و عیار وار میرفت با سیزده بند گران .
گفتند :
این خرامیدن چیست؟
گفت :
زیراکه به نحر گاه میروم و نعره میزدو
میگفت :
ندیمی غیر منسوب الی شی من الحیف
سقانی مثل ما یشرب کفعل الضیف بالضیف
فلما دارت الکاس دعا بالنطع و السیف
کذا من یشرب الراح مع التنین بالصیف
گفت :
حریف من منسوب نیست به حیف . بداد شرابی چنانکه مهمانی مهمانی را دهد. چون دوری چند بگذشت شمشیر و نطع خواست چنین باشد سزای کسی که با اژدها در تموز خمر کهنه خورد.
... چون به زیر دارش بردند بباب الطاق قبله بر زد و پای بر نردبان نهاد .
گفتند :
حال چیست ؟
گفت :
معراج مردان سر دار است.
پس میزری در میان داشت و طیلسانی بردوش. دست برآورد و روی به قبله، مناجات کرد و
گفت :
آنچه او داند کس نداند.
پس بر سر دار شد.
جماعت مریدان گفتند :
چگویی در ما که مریدانیم و اینها که منکر اند و ترا به سنگ خواهد زد؟
گفت :
ایشانرا دو ثواب است و شمارا یکی از آنکه شمارا بمن حس ظنی بیش نیست و ایشان از قوت توحید به صلابت شریعت می جنبند و توحید در شرع اصل بود و حسن ظن فرع.
نقلست که در جوانی به زنی نگریسته بود .
خادم را گفت :
هرکه چنان بر نگردچنین فرو نگرد. پس شبلی در مقابله ء او ایستاد و آواز داد که الم ننهک عن العالمین و
گفت :
ما التصوف یا حلاج ؟
گفت :
کمترین اینست که می بینی .
گفت :
بلند تر کدامست.؟
گفت:
ترا بدان راه نیست .
پس هرکس سنگی می انداحتند.
شبلی موافقت را گلی انداخت.
حسین منصور آهی کرد .
گفتند:
از این همه سنگ هیچ آه نکردی از گلی آه کردن چه معنی است ؟
گفت :
از آنکه آنها نمیدانند معذور اند از او سختم می آید که او میداند که نمی باید انداخت.
پس دستش جدا کردند خنده ای بزد.
گفتند:
خنده چیست؟
گفت:
دست از آدمی بسته باز کردن آسانست . مرد آنست که دست صفات که کلاه همت از تارک عرش در میکشد قطع کند.
پس پاهایش ببریدند، تبسمی کرد،
گفت :
بدین پای سفر خاکی میکردم قدمی دیگر دارم که هم اکنون سفر هر دو عالم بکند. اگر توانید آن قدم را ببرید.
پس دو دست بریده خون آلود در روی در مالید تا هر دو ساعد و روی خون آلود کرد .
گفتند :
چرا این کردی ؟
گفت :
خون بسیار از من برفت و دانم که رویم زرد شده باشد . شما پندارید که زردی روی من از ترس است . خون در روی مالیدم تا در چشم شما سرخ روی باشم که گلگونه مردان خون ایشان است.
گفتند : اگر روی را به خون سرخ کردی ،ساعد باری چرا آلودی ؟
گفت : وضو میسازم.
گفتند : چه وضو؟
گفت : رکعتان فی العشق لا یصح وضوء هما الا بالدم.
در عشق دو رکعت است که وضوء آن درست نیایدالا بخون.
پس چشمهایش برکندند.
قیامتی از خلق بر آمد. بعضی میگریستند و بعضی سنگ می انداختند.
پس خواستندکه زبانش ببرند .
گفت : چندان صبر کنید که سخنی بگویم .
روی سوی آسمان کرد و
گفت :
الهی بدین رنج که برای تو برمن می برند محرومشان مگردان و از این دولتشان بی نصیب مکن. الحمد الله که دست وپای من بریدند در راه تو و اگر سر از تن باز کنند در مشاهدهء جلال تو بر سر دار میکنند.
پس گوش وبینی بریدند و سنگ روان کردند .
عجوزه ای با کوزه ای در دست می آمد، چون حسین را دید گفت :
زنید و محکم زنید تا این حلاجک رعنا را با سخن خدای چه کار،
آخر سخن حسین این بود که گفت :
حب الواحد افراد الواحد و این بیت برخواند :
یستعمجل بها الذین لا یومنون بها والذین آمنو مشفقون منها و یعلمون انها الحق.
و این آخر کلام او بود .
پس :
زبانش
ببریدندو نماز شام بود که سرش ببریدند و
در میان سر بریدن تبسمی کردو جان بداد
و مردمان خروش کردند و حسین گوی قضا به پایان میدان رضا برد و از یک یک اندام او
آواز می آمد که
انا الحق.
روز دیگر گفتند :
این فتنه بیش از آن خواهد بودکه در حالت حیات بود.
پس :
اعضای او بسوختند. از خاکستر آواز انا الحق می آمد.
چنانکه در وقت کشتن هر قطرهء خون که میچکید الله پدید می آمد.
در ماندند به دجله انداختند. برسر آب همان انا الحق می گفت.
پس حسین گفته بود که :
چون خاکسترما در دجله اندازند بغداد را از آب بیم بود که غرقه شود . خرقه من پیش آب باز برید و اگر نه دمار از بغداد برآید.
خادم چون چنان دید خرقه شیخ را برلب دجله آورد تا آب با قرار خود رفت و خاکستر خاموش شد. پس خاکستر او را جمع کردند و دفن کردند و کس را از اهل طریقت این فتوح نبود.
بزرگی گفت ای اهل طریق معنی بنگرید که با حسین منصور حلاج چه کردند تا با مدعیان چه خواهند کردن؟
.... نقل است که چون اورا بر دار کردند، ابلیس بیامد و گفت :
یکی انا تو گفتی و یکی من. چونست که از آن تو رحمت بارآورد و از آن من لعنت ؟
حلاج گفت :
تو انا به در خود بردی، من از خود دور کردم. مرا رحمت آمد و ترا، نه چنانکه دیدی و شنیدی تا بدانی که منی کردن نه نیکوست ومنی از خود دور کردن به غایت نیکوست. » { تذکره الولیا }
خواننده های ارجمند !
آیا بین اسلام علی محقق نسب و منصور حلاج وجه مشترکی وجود دارد.؟
ایا آنهاییکه منصور حلاج را بر دار کشید ند همانند ملاهایی نبودند که علی محقق نسب را تکفیر کرده اند ؟
آیا علی محقق نسب نخستین انسانی است که تکفیر شده و یا اینکه نمونه های دردناکتر آن در جامعه استبدادی ما هم وجود داشته است ؟
برای ارایه پاسخ به این مسله توجه شمارا به گوشه های تاریخ بیهقی جلب مینمایم.
«
«««« ذکر بردار کردن امیر حسنک وزیر رحمت الله علیه
««« فصلی خواهم نبشت در ابتدای این حال بردار کردن این مردو پس به شرح قصه شد.
امروز که من این قصه آغاز میکنم در ذی الحجه سنه خمسین و اربعمه در فرخ روز گار سلطان معظم ابو شجاع فرخزاد این ناصر دین الله اطال الله بقاه،
از این قوم که من سخن خواهم راند یک دو تن زنده اند در گوشه یی افتاده و خواجه بو سهل زوزنی چند سال است تا گذشته شده است و بپاسخ آن که از وی رفت گرفتار، و ما ر ابا آن کار نیست _ هرچند مرا از وی بد آمد_ بهیچ حال، چون عمر من بشصت و پنج آمده و بر اثر وی می بباید رفت. و
در تاریخی که میکنم سخنی نرانم که آن به تعصبی . تزیدی کشد و خوانندگان این تصنیف گویند شرم باد این پیر را، بلکه آن گویم تا خوانندگان بامن اندرین موافقت کنند و طعنی نزنند.
این بوسهل مردی امام زاده و محتشم و فاضل و ادیب بود اما شرارت و زهارتی در طبع وی موکد شده _ و لا تبدیل لخلق الله ._ و باآن شرارت دلسوزی نداشت وهمیشه چشم نهاده بودی تا پادشاهی بزرگ وجبار برچاکری خشم گرفتی و آن چاکر را لت زدی و فرو گرفتی این مرد از کرانه بجستی و فرصت جستی و تضریب کردی و المی بزرگ بدین چاکر رسانیدی و آنگاه لاف زدی و فرو گرفتی که فلا ن را من فروگرفتم _ و اگر کرد دید وچشید _ و خرد مندان دانستندی که نه چنان است و سری میجنبانیدندی و پوشیده خنده می زدندی که وی گزاف گوی است . جزاستادم که وی را فرو نتوانست برد با آن همه حیلت که در باب وی ساخت . از آن در پای وی بکام نتوانست رسید که فضای ایزد با تضریهای وی موافقت و مساعدت نکرد. و دیگر که بونصر مردی بود عاقبت نگر، در روز گار امیر محمود رضی الله عنه بی آنکه مخدوم خود را خیانتی کرد دل این سلطان مسعود رحمت الله علیه نگاه داشت به همه چیزها، که دانست تخت ملک پس از پدر وی را خواهد بود.
و حال حسنک دیگر بود، که برهوای امیر محمد و نگاهداشت دل و فرمان محمود این خداوند زاده را بیازردو چیز ها کرد و گفت که اکفاء آنها را اکمال نکنند تا بپادشاه چه رسد، همچنان که جعفر برمکی و این طبقه وزیری کردند بروزگارهرون رشید و عاقبت کار ایشان همان بود که از آن این وزیر آمد. و چاکران و بندگان را زبان نگاه باید داشت با خداوندان، که محال است روباهان را با شیران چخیدن.
و بوسهل باجاه ونعمت ومردمش در جنب امیر حسنک یک قطره آب بود از رودی_ فضل جای دیگر نشیند _ اما چون تعدی ها رفتاز وی که پیش از این در تاریخ بیاورده ام _ یکی آن بود که عبدوس راگفت :
« امیرت را بگوی که من آنچه کنم بفرمان خداوند خود میکنم، اگر وقتی تخت ملک بتو رسد حسنک را بردارباید کرد» _ لاجرم چون سلطان پادشاه شد این مرد بر مرکب چوبین نشست. و بو سهل و غیر بوسهل درین کیستند؟ که حسنک عاقبت تهور و تعدی خود کشید. و پادشاه بهیچ حال برسه چیزاغضا نکند: القدح فی الملک و افشاء السر و التعرض ( للحرم). و نعوذ بالله من الخلدان.
چون حسنک را از بست بهرات آوردند بوسهل زوزنی اورا به علی چاکر خویش سپرد، و رسید بدواز انواع استخفاف آنچه رسید، که چونبازجستی نبود کارو حال او را انتقامهاو تشفیها رفت. و بدان سبب مردمان زبانم بر بوسهل دراز کردندکه زده و اوفتاده را توان زد، مرد آن مرد است که گفته اند العفو عند القدره بکار تواند آورد. قال الله عز ذکره_ و قوله الحق _ الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس والله یحب المحسنین.
چون امیر مسعود رضی الله عنه از هرات قصد بلخ کرد علی رایض حسنک را به بند می برد و استخفاف میکرد و تشفی و تعصب و انتقام میبود، هرچند میشنودم از علی _ پوشیده وقتی مرا گفت _ که « هرچه بوسهل مثال داد از کردار زشت در باب این مرد از ده یکی کرده آمدی و بسیار محابا رفتی.» و ببلخ در امیر میدمید که ناچار حسنک را بر دار باید کرد . و امیر بس حلیم وکریم بود، جواب نگفتی . و معتمد عبدوس گفت روزی پس از مرگ حسنک از استادم شنودم که امیر ابو سهل را گفت حجتی و عذری باید کشتن این مرد را. بوسهل گفت :
« حجت بزرگتر که مرد قرمطی است و خلعت مصریا ن استد تا امیرالمومنین القادر با الله بیازرد و نامه از امیر محمود باز گرفت و اکنون پیوسته از این میگوید. و خداوند یاد داردکه بنیشا بور رسول خلیفه آمد و لوا و خلعت آورد، و منشور و پیغام در این باب برچه جمله بود. فرمان خلیفه درین باب نگاه باید داشت.»
امیر گفت تا درین معنی بیاندیشم.
پس از این هم استادم حکایت کرد از عبدوس _ که با بوسهل سخت بد بود _ که چون بوسهل در این باب بسیار بگفت، یک روز خواجه احمد حسن را، چون از بار باز میگشت، امیر گفت که خواجه تنها به طارم بنشیند که سوی او پیغامی است بر زبان عبدوس. خواجه به طارم رفت و امیررضی الله عنه مرا بخواند گفت خواجه احمد را بگوی که حال حسنک برتو پوشیده نیست که به روز گار پدرم چند درد در دل ما آورده است و چون پدرم گذشته شد چه قصد ها کرد بزرگ در روز گار برادرم و لکن نرفتش. و چون خدای عز وجل بدان آسانی تخت ملک بما داد اختیار آن است که عذر گناه کاران بپذیریم و به گذشته مشغول نشویم، اما در اعتقاد این مرد سخن میگویند بدانکه خلعت مصریا ن بستد برغم خلیفه، و امیر المومنین بیازرد و مکاتبت از پدرم بگسست و می گویند رسول راکه از نیشابور آمده بود و عهد و لوا و خلعت آورده پیغام داده بود که
« حسنک قرمطی است وی را بردار باید کرد .»
و ما این به نیشابور شنیده بودیم و نیکو یاد نیست، خواجه اندرین چه بیند وچه گوید؟ چون پیغام بگذاردم خواجه دیری اندیشید پس مرا گفت بوسهل زوزنی را با حسنک چه افتاده است که چنین مبالغتها در خون او گرفته است؟ گفتم نیکو نتوانم دانست، این مقدارشنوده ام که یک روز برای حسنک شده بود به روزگار وزارتش پیاده وبدراعه، پرده داری بروی استخفاف کرده بود ووی بینداخته، گفت
« ای سبحان الله ! این مقدار شقر را چه در دل باید داشت ! پس گفت خداوند را بگوی که در آن وقت که من به قلعت کالنجر بودم باز داشته و قصد جان من کردند و خدای عز وجل نگاه داشت، نذر ها کردم و سوگندان خوردم که در خون کس، حق و ناحق، سخن نگویم. بدان وقت که حسنک از حج ببلخ آمد و ما قصد ماوراء النهرکردیم و با قدر خان دیدار کردیم، پس از بازگشتنن به غزنین مرا بنشاندند و معلوم نه که در باب حسنک چه رفت و امیر ماضی با خلیفه سخن بر چه روی گفت. بونصر مشکان خبر های حقیقت دارد، از وی باز باید پرسید. و امیر خداوند پادشاه است آنچه فرمودنی است بفرماید که اگر بروی قرمطی درست گردد در خون وی سخن نگویم بدانکه وی را درین مالش که امروز منم مرادی بوده است، و پوست باز کرده بدان گفتم که وی را در باب من سخن گفته نیاید که من از خون همه جهانیان بیزارم، وهرچند چنین است از سلطان نصیحت باز نگیرم که خیانت کرده باشم تاخون وی وهیچ کس نریزدالبته، که خون ریختن کار بازی نیست.» چون این جواب باز بردم سخت اندیشید پس گفت خواجه را بگوی آنچه واجب باشد فرموده آید. خواجه برخاست و سوی دیوان رفت، در راه مراکه عبدوسم گفت : تاتوانی خداوندرا برآن دار که خون حسنک ریخته نیاید، که زشت نامی تولد گردد. گفتم فرمان بردارم، و باز گشتم و با سلطان بگفتم، قضا در کمین بود کار خویش میکرد.
وپس از مجلسی کرد با استادم. او حکایت کردکه در آن خلوت چه رفت. گفت امير پرسید مرا از حدیث حسنک، پس از آن از
حد یث خلیفه، و گفت چه گوئی در دین و اعتقاد این مرد و خلعت ستدن از مصریان؟ من درایستادم و رفتن بحج تاآنگاه که از مدینه بوادی القرابازگشت برراه شام ، و خلعت مصری بگرفت و ضرورت ستدن و از موصل راه گردانیدن و به بغداد باز نشدن، و خلیفه را بدل آمدن که مگر امیر محمود فرموده است، همه به تمامی شرح کردم . امیر گفت پس از حسنک در این باب چه گناه بوده است که اکر براه بادیه آمدی در خون آن همه خلق شدی ؟ گفتم « چنین بود و لکن خلیفه راچند گونه صورت کردند تا نیک آزار گرفت و از جای بشدو حسنک را قرمطی خواند . و دراین معنی مکاتبات و آمد وشد بوده است. امیر ماضی چنانچه لجوجی و ضجرت وی بود یک روز گفت :
« بدین خلیفه خرف بباید نبشت که من از بهر قدر عباسیان انگشت درکرده ام در همه جهان و قرمطی می جویم و آنچه یافته آیدو درست گردد بردار میکشند، و اگر مرا درست شدکه حسنک قرمطی است خبر به امیر المومنین رسیدی که در باب وی چه رفتی . وی را من پرورده ام و با فرزندان و برادران من برابر است، و اگروی قرمطی است.من هم قرمطی باشم.»
هرچند آن سخن پادشاهانه بود، به دیوان آمدم و چنان نبشتم نبشته یی که بندگان بخداوندان نویسند.و اخر پس از آمد وشد بسیار قرار برآن گرفت که :
آن خلعت که حسنک استده بود و آن طحایف که نزدیک امیر محمود فرستاده بودند آن مصریان، با رسول ببغداد فرستد تا بسوزند.
و چون رسول باز آمد امیر پرسید که
« آن خلعت و طحایف بکدام موضع سوختند ؟» که امیر را نیک درد آمده بود که حسنک را قرمطی خوانده بود خلیفه . و با آن همه وحشت و تعصب خلیفه زیادت میگشت اندر نه آشکارا، تا امیر محمود فرمان یافت . بنده آنچه رفته است بتمامی باز نمود.» گفت بدانستم.
پس از این مجلس نیز بوسهل البته فرونایستاد ازکار. روز سه شنبه بیست وهفتم صفر چون بار ی گسست امير خواجه را گفت بطارم باید نشست که حسنک را آنجا خواهند آورد با قضا و مزکیان تا انچه خریده آمده است جمله بنام ما قباله نبشته شود و گواه گیرد بر خویشتن.
خواجه گفت چنین کنم. و بطارم رفت و جمله خواجه شماران و اعیان و صاحب دیوان رسالت و خواجه بو القاسم کثیر _ هرچند معزول بود _ و بوسهل زوزنی و بو سهل حمدوی آنجا آمدند . امیر دانشمند نبیه و حاکم لشکر را، نصر خلف، آنجا فرستادو قضا بلخ و اشراف و علما و فقها و معدلان و مزکیان، کسانیکه نامدار و فراروی بودند، همه آنجا حاضر بودند و بنشسته. چون این کوکبه راست شد _ من که بو الفضلم و قومی بیرون طارم بدکانها بودیم نشسته در انتظار حسنک _ یک ساعت بود، حسنک پیدا آمد بی بند، جبه یی داشت حبری رنگ با سیاه میزد، خلق گونه، دراعه و ردایی سخت پا کیزه و دستار نشابوری مالیده و موزه میکائیلی نو در پای و موی سر مالیده زیر دستار پوشیده اندک مایه پیدا میبود، ووالی حرس با وی وعلی رایض و بسیار پیاده ز هر دستی. وی را بطارم بردند و تا نزدیک نماز پیشین بماند، پس بیرون آوردند و بحرس باز بردند، و بر اثر وی قضاه و فقها بیرون آمدند، این مقدار شنودم که دو تن با یک دیگر می گفتند « خواجه بوسهل را برین که آورد؟ که آب خویش ببرد.»
بر اثر خواجه احمد بیرون آمد با اعیان و بخانه خود باز شد. و نصر خلف دوست من بود، از وی پرسیدم که چه رفت ؟ گفت که چون حسنک بیامد خواجه بر پای خاست، چون این مکرمت بکردهمه اگر خواستند یا نه برپای خاستند. بوسهل زوزنی برخشم خود طاقت نداشت برخاست نه تمام و برخیشتن می ژکید. خواجه احمد اوراگفت « در همه کارها نا تمامی » وی نیک از جای بشد. خواجه امیر حسنک را هرچند خواست که پیش وی بنشیند نگذاشت و بر دست راست من نشست. و بر دست راست خواجه ابوالقاسم کثیرو بو نصر مشکانرا بنشاند _ هرچند بو القاسم کثیر معزول بود اما حرمتش سخت بتابید. وخواجهء بزرگ روی به حسنک کرد و گفت :
خواجه چون میباشد و روزگار چگونه میگذارد ؟
گفت جای شکر است .
خواجه گفت دل شکسته نباید داشت که چنین حالتها مردان را پیشآید، فرمانبرداری باید نمود بهرچه خداوند فرماید، که تا جان در تن است امید صد هزار راحت است و فرج است. بوسهال را طاقت پرسید گفت خداوند راکرا کند که با چنین سگ قرمطی که بر دار خواهند کرد بفرمان امیر المومنین چنین گفتن ؟ خواجه بخشم در بوسهل نگریست.
حسنک گفت « سگ ندانم » که بوده است، خاندان من وآنچه مرا بوده است از آلت و حشمت و نعمت جهانیان دانند . جهان خوردم و کارها راندم و عاقبت کار آدمی مرگ است، اکر امروز اجل رسیده است، کس بار نتواند داشت که بر دار کشند یا جز دار، که بزرگتر از حسین علی نیم. این خواجه که مرااین میگوید مرا شعر کفته است و بر در سرای من ایستاده است . اما حدیث قرمطی به از این باید، که اورا باز داشتند بدین تهمت نه مرا، و این معروف است، من چنین چیز ها ندانم.» بوسهل را صفرا بجنبید و بانگ برداشت و فرا دشنام خواست شد، خواجه بانگ براو زد و گفت
این مجلس سلطان راکه اینجا نشسته ایم هیچ حرمت نیست ؟ ما کاری را گرد شده ایم، چون از این فارغ شویم این مرد پنج و شش ماه است تا دردست شماست هرچه خواهی بکن. بوسهل خاموش شدو تا اخر مجلس سخن نگفت.
و دو قباله نبشته بودند همه اسباب و ضیاع حسنک را به جمله از جهت سلطان، و یک یک ضیاع را نام بروی خواندند ووی اقرار کرد بفروختن آن بطوع و رغبت، وآن سیم که معین کرده بودند بستد، و آن کسان گواهی نبشتند، و حاکم سجل کرد درمجلس و دیگر قضا ت نیز، علی الرسم فی امثالها. چون از این فارغ شدند حسنک را گفتند باز باید گشت. ووی رو به خواجه کرو وگفت« زندگانی خواجهء بزرگ دراز باد، بروز گار سلطان محمود بفرمان وی در باب خواجه ژاژ می خاییدم که همه خطا بود، ار فرمانبرداری چه چاره، به ستم وزارت مرا دادند و نه جای من بود، بباب خواجه هیچ قصدی نکردم و کسان خواجه رانواخته باشم.» پس گفت
« من خطا کرده ام و مستوجب هر عقوبت هستم که خداوند فرماید و لکن خداوند کریم مرافرو نگذارد، و دل از جان برداشته ام، ازعیال و فرزندان اندیشه باید داشت، و خواجه مرا بحل کند» و بگریست. حاضران را بروی رحمت آمد . و خواجه آب درچشم آورد و گفت
« از من بحلی، و چنین نومید نباید بود که بهبود ممکن باشد، ومن اندیشیدم و پذیرفتم از خدای عزوجل اگر قضائی استبر سر وی قوم او را تیمار دارم.»
پس حسنک برخاست و خواجه و قوم برخاستند. و چون همه باز گشتند و برفتند خواجه بوسهل را بسیارملامت کرد، وی خواجه را بسیار عذر خواست و گفت با صفرای خویش بر نیامدم. و این مجلس را حاکم لشکر و فقیه نبیه بامیر رسانیدند، و امیر بوسهل را بخواند و نیک بمالید که گرفتم که برخون این مرد تشنه ای .وزیر ما را حرمت و حشمت بایستی داشت. بوسهل گفت
« از آن نا خویشتن شناسیکه وی باخداوند در هرات کرد در روز گار امیر محمود یاد کردم خویش را نگاه نتوانستم، و بیش چنین سهو نیفتد.»
و از خواجه عمید عبدالرزاق شنودم که این شب که دیگر روز آن حسنک را بردار میکردند بوسهل نزدیک پدرم آمد نماز خفتن، پدرم گفت
چرا آمده ای؟ گفت
نخواهم رفت تا آنگاه که خداوند بخسپد، که نباید رفعتی نویسد بسلطان در باره حسنک بشفاعت. پدرم گفت« بنوشتمی، اما شما تباه کرده اید. و سخت نا خوب است» و بجایگاه خواب رفت.
و آن روز و آن شب تد بیر بردار کردن حسنک در پیش گرفتند.
و دو مرد پیک راست کردند با جامهء پیکان که از بغداد آمده اند و نامه خلیفه آورده که حسنک قرمطی را بر دار باید کرد و بسنگ بباید کشت تا بار دیگر بر رغم خلفاهیچ کس خلعت مصری نپوشد و حاجیان را در آن دیار نبرد.
چون کارها ساخته آمد، دیگر روز چهار شنبه دو روز مانده از صفر، امیر مسعود برنشست و قصد شکار کرد و نشاط سه روزه، با ندیمان و خاصگان و مطربان، و در شهر خلیفهء شهر را فرمود
داری زدن برکران مصلای بلخ، فرود شارستان.
وخلق روی آنجا نهاده بودند،
بوسهل برنشست و آمد تا نزدیک دار و بر بالایی بایستاد.
و سواران رفته بودند با پیادگان تا حسنک را بیارند، چون از کران بازار عاشقان در آوردند و میان شارستان رسید، میکاییل بدانجا اسب بداشته بود پذیره وی آمد . وی را مواجر خواند و دشنامهای زشت داد .
حسنک در وی ننگریست و هیچ جواب نداد،
عامه مردم اورا لعنت کردند بدین حرکت ناشیرین که کرد و ار آن زشتها که بر زبان راند، و خواص مردم خود نتوان گفت که این میکاییل را چه گویند.
و پس ازحسنک این میکاییل که خواهر ایاز را بزنی کرده بود بسیار بلا ها دید و محنتها کشید، و امروز برجای است و بعبادت و قران خواندن مشغول شده است، چون دوستی زشت کند چه چاره از باز گفتن ؟
و حسنک را به پای دار آوردند. نعوذ بالله من قضا السوء، و دو پیک را ایستانیده بودند که از بغداد آمده اند. و قران خوانان قران میخواندند. حسنک را فرمودند که جامه بیرون کش . وی دست اندر زیر کرد و ازار(ايزار يا تمبان) بند استوار کرد و پیچه های ازار را ببست و جبه و پیراهن بکشید و دور انداخت با دستار، و برهنه با ازار بایستاد و دستها در هم زده، تنی چون سیم سفید و رویی چون صد هزار نگار و همه خلق بدرد مینگریستند. خود روی پوش آهنی بیاوردند عمدا تنگ چنانکه سرش را نپوشیدی، و آواز دادند که سر و رویش را بپوشید تا از سنگ تباه نشود که سرش را به بغداد خواهیم فرستاد نزدیک خلیفه وحسنک را همچنان میداشتند، و او لب میجنبانید و چیزی میخواند، تا خودی فراختر آوردند. و در این میان احمد جامه دار بیامد سوار و روی به حسنک کرد و پیغامی گفت که خداوند سلطان گوید
« این آرزوی تست که خواسته بودی و گفته که »
« چون تو پادشاه شوی ما را بردار کن.» ما بر تو رحمت خواستیم
اما امیر المومنین نبشته است که
تو قرمطی شده ای، و بفرمان بردار میکنند.»
حسنک البته هیچ پاسخ نداد .
پس از آن خود فراختر که آورده بودند سر و روی اورا بدان بپوشانیدند. پس آواز دادند اورا که بدو.
دم نزد از ایشان نیندیشید.
هرکس گفتند
« شرم نداریدمرد را که میکشید به دو بدار برید؟»
و خواست که شوری بزرگ بپای شود، سواران سوی عامه تاختند و آن شور بنشاندند و حسنک را سوی دار بردندو بجایگا ه رسانیدند، بر مرکبی که هرگز ننشسته بود بنشاندند و جلادش استوار ببست و رسنها فرود آورد. و آواز دادند که سنگ دهید، هیچ کس دست به سنگ نمی کرد و همه زار زار میگریستند خاصه نشاپوریان . پس مشتی رند را سیم دادند که سنگ زنند، و مرد خود مرده بود که جلادش رسن بگلو افگنده بود و خبه کرده. این است حسنک و روز گارش
و گفتارش رحمت الله علیه این بود که گفتی
مرا دعای نیشابوریان بسازد، ونساخت.
و اگرزمین و آب مسلمانان بغضب بستد نه زمین ماند ونه آب، و چندان غلام و ضیاع و اسبای و زر و سیم و نعمت هیچ سود نداشت. او رفت و این قوم که این مکر ساخته بودند نیز برفتند رحمته الله علیهم. و این افسانه ایست با بسیار عبرت .و این همه اسباب منازعت و مکاوحت از بهر حطام دنیا بیک سوی نهادند .
احمق مردا که دل در این جهان بندد ! که نعمتی بدهد و زشت باز ستاند .
لعمرک ما الدنیا بدار اقامه اذا زال عن عین البصیر غطاوها
و کیف بقاو الناس فیها و انها ینا ل باسباب لفناء و بقاء وها
رودکی گوید :
بسرای سپنج مهمان را دل نهادن همیشگی نه رواست
زیر خاک اندرونت باید خفت گرچه اکنونت خواب بر دیباست
باکسان بودنت چه سود کند که بگور اندرون شدن تنهاست
یارتو زیر خاک مور و مگس بدل آنکه گیسو ت پیراست
آنکه زلفین و گیسوت پیراست گرچه دینار یا درمش بهاست
چون ترا دید زود کونه شده سردد گردد دلش، نه نابیناست
چون ازاین فارغ شدند بوسهل و قوم از پای دار باز گشتند و حسنک تنها ماند چنانکه تنها آمده بود از شکم مادر.
و پس از آن شنیدم از ابوالحسن حربلی که دوست من بود و از مختصان بوسهل، که یک روز شراب میخورد و با وی بودم، مجلسی نیکو آراسته و غلامان بسیارایستاده و مطربان همه خوش آواز. در آن میان فرموده بود
تا سر حسنک پنهان از ما آورده بودند و بداشته در طبقی با مکبه.
پس گفت نو باوه آورده اند، از آن بخوریم. همگان گفتند خوریم.
گفت بیارید. آن طبق بیاوردند و از او مکبه برداشتند،
چون سر حسنک را بدیدیم همگان متحیر شدیم و من از حال بشدم.
و بو سهل بخندید، و باتفاق شراب دردست داشت ببوستان ریخت، و سر باز بردند. و من در خلوت دیگر روز بسیار اورا بسیارملامت کردم،
گفت :
« ای بوالحسن تو مردی مرغ دلی، سر دشمنان چنین باید.»
و این حدیث فاش شدوهمگان اورا بسیار ملامت کردند . بدین حدیث و لعنت کردند .
و آن روز که حسنک را بر دار کردند استادم بو نصر روزه بنگشاد و سخت غمناک و اندیشه مند بود چنانچه به هیچ وقت اورا چنان ندیده بودم،
و میگفت
چه امید ماند ؟ و خواجه احمد حسن هم برین حال بود و بدیوان ننشست .
وحسنک قریب هفت سال بر دار ماند. چنانکه پاهایش همه فروتراشید و خشک شد چنانکه اثری نماند تا بدستور فروگرفتندو دفن کردند چنانکه کس ندانست که سرش کجاست و تن کجاست. و مادر حسنک زنی بود سخت جگر آور، چنان شنودم که دو سه ماه از او این حدیث نهان داشتند، چون بشنید جزعی نکرد چنانکه زنان کنند، بلکه بگریست بدرد چنانکه حاضران از درد وی خون گریستند،
پس گفت :
بزرگا مردا که این پسرم بود، که پادشاهی چون محمود این جهان بدو داد و پادشاهی چون مسعود آن جهان
و ماتم پسر سخت نیکو بداشت، وهرخردمند که این بشنید بپسندید، و جای آن بود,
و یکی از شعرای نشاپور این مرثیه بگفت اندر مرگ وی و بدین جای یادکرده شد :
ببرید سرش را که سران را سر بود
آرایش دهرو ملک را افسر بود
گرقرمطی وجهود و گرکافر بود
از تخت بدار برشدن منکر بود
{سال 422 هجری، تاریخ بیهقی مجلد ششم، بردار کردن حسنک}
خواننده های ارجمند وگرامی !
من با دقت ومطالعه و اقتباس از کتاب های پیشنیان خواستم تا بدانم که آیا در گذشته ها هم علی محقق نسب ها بوده اند؟
ایا در گذشته ها هم شنواری هاو ملا انصارالله ها بوده اند ؟
ایا امیران در گذشته ها هم مشاور ای داشته اند و رای ملاهاو امیران چه بوده است؟
امیدوارم با دقت با مطالب با لائی در یابیم که :
ایا میتوانیم از تکرار گذشته ها جلوگیری نماییم یا خیر؟
من طی دو مقاله جداگانه در مورد علی مححق نسب طرحی پیشنهادی ای ارایه کردم و تا اینک متوجه میشوم که گپ در سطح عریضه بازی و دریوزه گی گیر مانده است.
در نوشته های بعدی باز شمارا با خودم در سفر به گذشته ها دعوت میکنم تا دریابیم که ملا شینواری ها وملا انصاری ها در آینده چگونه خواهند بود و علی محقق نسب ها چه پیش روی خواهند داشت.
هنوز در غم و اندوه علی محقق نسب گرفتارم که خبر جانگاه قتل نادیه انجمن بمن رسید و برحال خویشتن ونادیا انجمن گریستم . ونمیدانم که تاچه وقت این افکار سنگ شده , نازا، سنده و سترون و فوصیل های قرون وسطایی، نادیه ها را زیر مشت ولگد خواهند کشت و علی محقق نسب ها را در زیر پاهای دژخیمان و یا به سر دار خواهند برد ؟
مگر میتوان با عریضه نویسی به درگاه زر و زور کاری را از پیش برد و یااینکه اسطبل سلطا ن را از پای بست زیر سوال بردو تهداب دیگر ساخت و طرحی نو انداخت ؟
افکار همچو ملا انصار الله ها گل سر سبد جوانان شاعر را از ما گرفت. گل نا شگفته ای نادیه انجمن پرپر شد . و ما از قرن ها بدنیسو سوگوار رابعه ها استیم و برای او اشک می ریزیم واینک در دور دیگر دایره معیوبه برای آزادی علی محقق نسب تلاش داریم . وبا شنيدن و خواندن خبر کشته شدن نادیه انحمن و یتیم شدن کودک شیرخواره اش مویه کنان به عزیزان میگوییم وتلاش داریم تا این دایره معیوبه را باید بشکنیم.
بگذارید تا ریشه های خشونت و استبداد را شناسایی کنیم و این جرثومه خطرناک را به جایگاه اصلی آن بسپاریم و جامعه ای انسانی را برپاداریم. از ما بهتران گفته اند :
اگر سجایای انسانی زاده محیط است، پس باید محیط را انسانی بسازیم.